بازتاب انديشه هاي تقديرگرايي در شعر كليم كاشاني

هنر و ادبيات بازتاب انديشه هاي سياسي و اجتماعي يك جغرافيا و يك كشور است. تقديرگرايي يكي از عوامل فرهنگي و اجتماعي است كه در درون جامعه شكل مي گيرد و در حقيقت بيانگر علم كلام، باورهاي عاميانه و سنت هاي اجتماعي آن جامعه است. تقدير در لغت به معناي اندازه گرفتن چيزي با چيز ديگر، رزق و روزي و جريان يافتن فرمان خداست اما در اصطلاح به سرنوشت از پيش تعيين شده ي انسان ها اطلاق مي شود كه غالباً غير قابل تغيير است. واژۀ تقدير در مفهوم سرنوشت، قضاي الهي و جريان يافتن فرمان خداوند و روزي بخشي ايزد بر بندگان در متون نظم و نثر فارسي فراوان به كار رفته است. در اين پژوهش در پي پاسخگويي به اين پرسش‌ها بوده ايم: ميزان تقديرباوري در جامعۀ قرن ده براساس اشعار كليم كاشاني چقدر است؟ و خود را در چه مضاميني نشان مي‌‌دهد؟ آيا تغيير حكومت و در پي آن تغيير مذهب رسمي تاثيري در اين باورها داشته است؟ ميزان تاثير پذيري كليم از زندگي درباري و زندگي مردم عادي چه ميزان بوده است؟ شعر كلاسيك ايران بخصوص شعر كليم به لحاظ افكار و عناصر هنري داراي صبغه هاي متفاوتي از تقديرگرايي است. شعر كليم كاشاني به لحاظ رويكرد اجتماعي و انتقادي داراي افكار و انديشه هاي بسياري است، شعر او در امتداد تاريخ شعر فارسي ادامه جريان پيوسته ي انديشه هاي ايران پيش و پس از اسلام است به همين دليل شيوه هاي تقديرگرايي در شعر كليم مبتني بر تقديرگرايي ايران پيش از اسلام و ايران بعد از اسلام است، بنابراين تغيير حكومت و مذهب نيز نتوانسته باورهاي كهني هم چون تقدير و جبرگرايي را از بين ببرد و يا تغيير دهد. در اشعار كليم كاشاني توجه به تقدير باوري بسيار زياد است، از نظر او تقدير قابل تغيير نيست و آدمي بايد تقدير ازلي را بپذيرد. كليم براي بيان چنين مفهومي از كلمات مترادف و يا در معناي نزديك به هم مانند سرنوشت، قسمت، بخت و دهر استفاده مي‌كند. اين مقاله انواع تقديرگرايي را در شعر كليم، با تكيه بر مجموعه اشعارش بررسي مي كند.