بررسي رابطۀ كتاب‌هاي تاريخ عربي با خداي‌نامه‌ها از منظر دگرمتنيت ژنت

در دوران اسلامي، به دليل نبودن پيش‌زمينه‌اي براي تاريخ‌نگاري، خداي‌نامه‌ها به عنوان الگوي مورّخان در نظر گرفته شد. علاوه بر اين كه مورّخان دورۀ اسلامي، تاريخ ايران را از خداي‌نامه‌ها و ترجمۀ عربي آن، سيرالملوك‌ها، برگرفتند، ساختار كتب خود را بر اساس خداي‌نامه‌ها طرح‌ريزي كردند. دگرمتنيّت نظريۀ زبان‌شناس فرانسوي، ژار ژنت، است كه به ارتباط متون با يكديگر اختصاص دارد. در پژوهش حاضر، ارتباط كتب تاريخي عربي تا پايان سدۀ چهارم هجري قمري با خداي‌نامه‌ها و سيرالملوك‌ها سنجيده شد. بر اين اساس، كتب تاريخي عربي را مي‌توان در چهار دسته جاي داد؛ 1- متوني كه با سيرالملوك‌ها رابطۀ بينامتنيّت دارند، مانند نهايۀ الارب في اخبار الفرس و العرب.2- متوني كه بيش‌متني براي پيش‌متن سيرالملوك‌ها محسوب مي‌شوند. مانند تاريخ حمزۀ اصفهاني 3- متوني كه با سيرالملوك‌ها رابطه‌اي فرامتني دارند. مانند تاريخ طبري 4- كتاب‌هايي كه از سويي با كتاب‌هاي تاريخ عربي رابطه‌اي بينامتني و از سوي ديگر با منابع ايراني پيش از اسلام رابطه‌اي بيش‌متني دارند. مانند مروج الذّهب