تاريخ جهانگشا؛ فاجعه يا تراژدي؟

تاريخ جهانگشا و شيوه روايي آن از قتل‌عام مغول اين برداشت را به مخاطب القا مي‌كند كه با يك متن تراژيك روبه‌رو هستيم. پيش از هر چيز درباره تراژدي بايد گفت كه ما با يك نوع ادبي سروكار داريم نه يك مفهوم توسع يافته معنايي. پس بايد به شاخه بزرگ‌تر تراژدي، يعني درام و هنر نمايشي بپردازيم. درام به زبان ساده يعني يك روايت منسجم كه داراي آغاز، اوج و پايان باشد. عواملي ديگر همچون پيرنگ، تعليق، و چندصدايي باعث تأثيرگذاري بيشتر بر خواننده مي‌شود. اما مهم‌ترين عنصر درام و تراژدي شخصيت است. به نظر مي‌رسد در تاريخ جهانگشا ما با تيپ‌هايي روبه‌رو هستيم كه شخصيت نمي‌شوند. بنابراين مركز ثقل تراژدي، يعني قهرمان تراژيك، در اين متن وجود ندارد. براي ملموس شدن مفاهيم اين مقاله به ناگزير نيم‌نگاهي هم به تاريخ بيهقي داشته‌ايم. با توجه به جايگاه بلند ادبي اين متن، اين سؤال شكل گرفت كه آيا بيان اين فجايع تراژدي است يا فاجعه؟ در واقع اين مقاله در پاسخ به اين سؤال تدوين شده است و با بررسي تراژدي با كمك فن شعر ارسطو، مؤلفه‌هاي تراژدي را در تاريخ جهانگشا بررسي و تحليل مي‌كنيم.