وقايع نگاري در نگارگري ايران دوره افشار نمونه موردي: نگاره فتح دهلي از نسخه خطي جهانگشاي نادري 1171 ه.ق

نگارگران ايراني در به تصوير كشيدن موضوعات مختلف، به دو صورت كلي عمل كرده اند. گروهي با استفاده از تخيل خود به بازآفريني داستان ها و روايات حقيقي و گاه تخيلي در قالب تصاوير و عناصر خيالي پرداخته اند. گروهي نيز در اين بازآفريني، روايتي مستند از رويداها ارائه داده اند. تاريخ جهانگشاي نادري روايتي مستند از دوره افشار است كه به قلم ميرزا محمد مهدي استر آبادي نگاشته شده است. از اين كتاب نسخه اي خطي به تاريخ 1171 ه.ق موجود است كه داراي چهارده نگاره رنگي است. در اين پژوهش، نگاره فتح هند از اين نسخه به عنوان نمونه انتخاب و با بررسي ساختار نگاره، چگونگي روايت نقاش از اين رويداد مورد بررسي قرار گرفت. بررسي ها نشان مي دهد كه نقاش گمنام اين اثر، با استفاده هوشمندانه از تركيب بندي، انتخاب صحيح محل قرار گيري افراد، نحوه ترسيم دو سپاه ايران و هند و همچنين استفاده هدفدار از عناصر مختلف، آنچه را كه در مورد اين رويداد ديده يا شنيده است به درستي و با دقت تمام به تصوير كشيده است. اين پژوهش نشان مي دهد كه برخلاف باور رايج، آثارهنري در ادوار تاريخي ايران صرفا با هدف لذت بصري بيننده خلق نشده است. بلكه گاه حقايقي پنهان از تاريخ يك ملت را باز گو كرده اند. از اين رو هر برگ از نگارگري ايراني، به شرط نگاه عميق و موشكافانه مي تواند فراتر از لذت بصري، نكاتي مهم از تاريخ و فرهنگ اين سرزمين را براي محققان و پژوهشگران آشكار سازد.