نيايش¬هاي باراني: الهۀ آب در گويش مردمان مشهد و استرآباد

Rainy prayers; Water deity in Mashhadi and Estarabadi dialects

باران و نزولات آسماني همانند دسترسي به آب و يافتن منابع زيرزميني و جلوگيري از هدر رفتن آن براي آباداني و رونق كشاورزي، دغدغۀ اصلي مردم ايران بوده و در عناصر چهارگانۀ طبيعت، آب ارزشمندترين عنصر به شمار مي¬رفته؛ در نتيجه مفاهيم و واژه هاي گسترده اي مانند قنات، آسياب، نهر، بركه، آبدان، سردابه، و واژگاني شدن انواع باران در شمال ايران در فرهنگ و زبان فارسي همواره مطرح بوده است. علاوه بر اين موارد، يكي از مهم¬ترين مفاهيم، مسائل ديني و آييني است كه در موضوع مورد بحث، در نيايش بغبانوي آب «اردوي¬سوراناهيتا» كه به اختصار «آناهيتا» خوانده مي¬شود تجلي مي¬يابد. شيوه¬هاي گوناگوني در نيايش اين بغبانو وجود داشته است كه چندي از آن¬ها امروزه در گويش¬هاي مردم مشهد و استرآباد باقي مانده است. در مقالۀ حاضر، پس از معرفي الهه¬هاي آب در جهان به معرفي آناهيتا و مسائل پيرامون نيايش او مي¬پردازيم و سرانجام آنچه را كه امروزه از اين نيايش¬ها در گويش¬هاي مشهدي و استرآبادي برجاي مانده است بررسي مي¬كنيم.

Throughout the history, rain has been a great concern for Iranians as well as finding groundwater, and preventing it not to be wasted for agriculture, and water was the most important element among The Four Elements in the Iranian Community; thus words related to the water such as Qanaat, water mill, lake, Sardaab, and different words for different types of rain in the North of Iran has been used frequently in Persian culture and literature. Furthermore, one of the most important concepts is the religious issues which here refers to “Ardvisuranahita” (Anahita). There were various ways to pray this goddess, some of which has remained today in the Mashhadi and Estarabadi dialects. In this paper, we first present the different water and fertility deities, then after introducing Anahita and her rituals, we show the traces of these ceremonies in Mashhadi and Estarabadi dialects. Results will be useful for anthropologists and Persian Culture researchers.