بررسي تأويل از ديدگاه آيت الله معرفت

تأويل لفظ متشابه به توجيه ظاهر آن به طورى كه به معناى واقعى و اصيل خودش باز گردد، اطلاق مي-گردد. در قرآن معاني تأويل به توجيه ظاهر لفظ يا عمل متشابه، تعبير خواب، فرجام و حاصل كار اطلاق مي‌گردد. آيت الله معرفت تأويل را «انتزاع مفهوم عام و گسترده از آيه‏اى كه در مورد خاصى نازل شده است» بيان مي كند و از تأويل به اين معنا، به «بطن» تعبير مي كند. از نظر وي تأويل داراي ضوابطي است مانند: رعايت مناسبت و ارتباط تنگاتنگ بين معناى ظاهرى و باطنى و همچنين رعايت نظم و دقت در كنار گذاشتن خصوصيات كلام مورد تأويل و تجريد آن از قراين خاصه. ابن تيميه تأويل را مصداق خارجى كلام مي داند. علامه طباطبايى نيز تأويل را چيزى جدا از مفهوم برشمرده و اساساً آن را از سنخ الفاظ و معانى و تعابير نمى‏داند. از نظر علامه، تأويل هر چيز حقيقتي است كه آن چيز از آن سرچشمه مي گيرد و آن چيز به گونه اي تحقق دهنده و حامل و نشانه اوست. استاد معرفت ضمن بررسي ديدگاه علامه طباطبايي، آن را نمي پذيرد. راسخان در علم از تأويل آگاهي دارند كه عبارتند از: ائمه (ع) و برخي از عالمان ژرف انديش. نمي توان بطن را مفهوم عام فراگيري كه از فحواي آيات استنباط مي شود دانست، زيرا گاهي اين برداشت كلي از ظواهر آيات نيز به دست مي آيد. بنابراين مي توان نگاه آقاي معرفت نسبت به تأويل را از سنخ تفسير به شمار آورد.