بررسي اثرات استفاده از فيتوبيوتيك‌ها در تغذيه دام و طيور

استفاده از گياهان دارويي يا فيتوبيوتيك‌ها در بسياري از كشورها گسترش يافته است، فيتوبيوتيك‌ها تركيبات اوليه و ثانويه گياهي به شمار مي‌روند. تحريك مصرف خوراك، خاصيت ضدميكروبي، ضدكوكسيديوز، ضدانگل و محرك سيستم ايمني از جمله اثرات گياهان داروئي مي باشد. در تغذيه تجاري طيور، از دانه كامل يا عصاره زيره سياه (Nigella sativa)، ارگانو (Origanum vulgare)، رزماري(Rosmarinus officinalis)، مريم گلي(Salvia officinalis)، آويشن (Thymus vulgaris) و فلفل (Capsicum annum) به صورت انفرادي يا تلفيقي و تحت نام افزودني خوراكي استفاده مي‌شود. روغن هاي فرار استخراج شده از گياهان دارويي مخلوطي از تركيبات آروماتيك و مواد فرار مختلف هستند كه بسياري از آنها داراي خاصيت ضدميكروبي مي باشند. اجزاي اصلي و فعال موجود در اين تركيبات فنول ها و ترپن ها هستند مهم ترين فعاليت بيولوژيكي گياهان دارويي مربوط به فعاليت هاي آنتي اكسيداني و آنتي باكتريايي مي باشد كه به مولكول هاي فعال زيستي آنها مانند كارواكرول، تيمول، سينول، آليسين، كاپسايسين، پيپرين و ... برمي گردد. خاصيت توقف تكثير عامل بيماري و يا كشندگي عامل بيماري نقطه اشتراك بين داروهاي شيميايي و گياهان دارويي است. ولي بوجود آوردن لايه محافظتي بر روي روده جهت جلوگيري از نفوذ و رشد عامل بيماري كوكسيديوز در روده ها و تحريك سيستم ايمني بدن در برابر عامل بيماري خاصيت اختصاصي گياهان دارويي است كه داروهاي شيميايي اين ويژگي ها را ندارند. گياهان دارويي از نظر ميزان متابوليت‌هاي ثانويه بسيار غني هستند. اين تركيبات، اثرات فيزيولوژيكي متعددي بر دام و طيور دارند. به همين جهت از تركيبات موثره اين گياهان به عنوان داروي خوراكي استفاده شده و گياهان دارويي نيز داروهاي طبيعي نام گرفته‌اند. فلاونوئيد‌ها شامل گروه‌هاي مختلفي از فلاونول‌ها، ايزوفلاون‌ها، فلاونون‌ها، بيوفلاونول‌ها، كومارين و غيره مي‌باشند. سيلي مارين كه ماده موثره گياه خارمريم و برخي از گياهان دارويي هست در تثبيت غشاي كبدي موثر است تركيبات فنولي مانند تيمول و كارواكرول نقش ضد قارچي مخصوصا بر عليه آسپرژيلوس دارند. در مرغان تخمگذار استفاده از گياهان دارويي منجر به كاهش معني دار تري گليسريد سرم خون شد. همچنين استفاده از تركيبي از گياهان دارويي مانند آويشن، نعناع و پونه منجر به افزايش ميزان لنفوسيت هاي خون مي شود كه منجر به بهبود سيستم ايمني پرنده مي شود كه اين افزايش عملكرد را به حضور موادي مانند تيمول و كارواكرول موجود در اين گياهان نسبت مي دهند. حضور موادي مانند تيمول و كارواكرول موجود در برخي از گياهان دارويي منجر به كاهش محسوس ميزان تري گليسريد، كلسترول در خون مرغان تخمگذار شد. با توجه به تاثير گياهان دارويي و برخي ديگر از افزودني ها مانند پروبيوتيك ها، پربيوتيك ها، اسيدي-فايرها و ديگر مواد افزودني غير آنتي بيوتيكي در سلامت دام و طيور و بهبود فعاليت آنها اين قضيه ضروري به نظر مي رسد كه به دنبال جايگزين گياهان داروئي با داروهاي شيميايي شويم تا مصرف آنتي بيوتيك ها را در صنعت دام وطيور كاهش يافته و محصولات ارگانيك و سالم تري داشته باشيم.