شبيه¬سازي سه بعدي انتقال رسوب در مجاري طبيعي توسط مدل MIKE3FM (مطالعه موردي رودخانه بستانك)

با توجه به اهميت شبيه¬سازي عددي انتقال رسوب و هزينه بالاي مدل¬هاي آزمايشگاهي، استفاده از مدل¬هاي عددي توسعه بيشتري يافته است. انتقال رسوب از پديده¬هاي مهم مرتبط با رودخانه مي¬باشد كه معادلات عددي مختلفي بر پايه مشاهدات تجربي و آزمايشگاهي در اين مورد ارائه شده است. در اين پژوهش با استفاده از مدل MIKE3FM به تخمين مقدار بار رسوبي وارده به بازه مطالعاتي رودخانه بستانك پرداخته شد. اين رودخانه با توجه به عكس هاي هوايي و تصاوير ماهواره اي در بازه زماني سال 1355 تاكنون، بارها مسير خود را تغيير داده است. رودخانه بستانك بدليل شيب بسيار كم، احداث سازه هاي طولي و عرضي، سرعت كم جريان، دخالت هاي انساني و فرسايش، تغييرات عمده¬اي را در طول زمان تجربه نموده است. در اين مطالعه پارامترهاي مهم هيدروليكي جريان در رودخانه از قبيل عمق، سرعت، شعاع هيدروليكي و ... تعيين گرديده است. در ادامه از بين توابع موجود در برنامه، تابع انگلند و هانسن كه بيشترين تطبيق را با شرايط حاكم در رودخانه بستانك داشت، انتخاب و به بررسي تغيير فرم بستر رودخانه مربوط به چندين سال متوالي پرداخته شد و نهايتا بهترين تابع در رودخانه بستانك پيشنهاد شده است. مقايسه بين نتايج مدل و رسوبات جمع شده در بازه مطالعاتي رودخانه مذكور، حاكي از نتايج قابل قبول مدل سه بعدي MIKEFM در پيش¬بيني مقدار بار انتقال رسوب است. نتايج مطالعاتي رودخانه بستانك نشان داد كه ذرات رسوبي فرسايش يافته در فاصله‌هاي كوتاهي از شروع سيلاب‌ها و تا پيمايش مسافت‌هاي طولاني‌تري در مسير جريان ته‌نشين شده‌اند. همچنين حركت رسوبات به‌صورت بار معلق يا بستر، بستگي به‌خصوصيات مواد رسوبي، شرايط جريان و خصوصيات رودخانه در طول مسير داشته و در جاهايي كه رودخانه‌ با شيب تند تحت شرايط سرعت بالا بوده است، ذرات شني را هم به‌صورت معلق حركت داده، در حالي‌كه در جاهايي كه رودخانه داراي شيب ملايم و سرعت كم بوده است، تنها ذرات بسيار ريزدانه و لاي را به‌صورت معلق جابجا نموده است.