توسعه مدل عامل¬ بنيان به منظور مديريت و بهره¬برداري بهينه از آبخوان دشت اردبيل

اضافه برداشت از منابع آب زيرزميني يكي از عمده مشكلاتي است كه در بيشتر آبخوان¬ها و بخصوص در مناطق خشك و نيمه خشك صورت مي¬گيرد. از طرفي معمولا بيشترين بهره¬برداري از اين منابع از طريق چاه¬ها و قنات¬هاي حفاري شده توسط انسان¬ها است. بنابراين در نظر گرفتن تعامل انسان با اين سيستم¬ها در كنار روش¬هاي مديريتي مرسوم، امري ضروري است. محدوديت پتانسيل منابع آب زيرزميني در آبخوان آبرفتي دشت اردبيل و عدم توجه به ميزان برداشت مجاز و توسعه روزافزون مصارف كشاورزي، شرب و صنعت موجب گرديده كه اين آبخوان با افت سطح ايستايي و در نتيجه كاهش حجم مخزن روبرو شود. در اين مقاله، به منظور مديريت بهتر منابع آب زيرزميني دشت اردبيل از مدل بهينه¬سازي به منظور تعيين مقدار برداشت بهينه، از مدل عامل بنيان به منظور شبيه¬سازي رفتاري ذينفعان و از مدل MODFLOW براي تعيين ميزان تغييرات تراز آب زيرزميني استفاده شده است. به همين منظور ابتدا ذينفعان مهم منطقه مورد مطالعه و مطلوبيت هر يك از آنها تعيين شده و سپس با استفاده از الگوريتم بهينه¬سازي چندهدفه ازدحام ذرات و اعمال محدوديت¬هاي برداشت، مقادير مطلوب براي برداشت آب مشخص گرديده است. در مرحله بعد با استفاده از روش برنامه¬ريزي سازشي بهترين گزينه انتخاب شده است. در مرحله نهايي مدل شبيه-سازي رفتاري كه در اينجا از روش مدلسازي عامل¬بنيان استفاده شده است، تعامل هر يك از عامل¬ها را با يكديگر شبيه¬سازي كرده و ماكزيمم تقاضاي جديد هر يك از مصرف كنندگان را تعيين نموده است. نتايج حاصل نشان مي¬دهد كه استفاده از ساختار بيان شده باعث كاهش ماكزيمم تقاضاي عامل¬ها تا 20 درصد نسبت به مقدار اوليه مي¬شود. همچنين بر اساس نتايج مدل شبيه¬سازي آب زيرزميني، تراز آب زيرزميني بعد از اعمال مدل عامل بنيان در بيشتر نواحي افزايش يافته است. به خصوص در نواحي غربي آبخوان با توجه به اين كه ميزان تراكم چاه¬ها و ميزان برداشت¬ها بيشتر است، اين تغييرات محسوس¬تر بوده و تا 2/1 متر مي¬رسد. نتايج بدست آمده از مدل براي فصل بهار نشان دهنده اين موضوع است كه در صورت در نظر گرفتن برنامه بلند مدت و اعمال سناريو¬هاي مديريتي مختلف، نتايج مي¬تواند بهتر شود و باعث جبران كسري حجم آبخوان گردد.