اضمحلال مفهوم فرهنگ دانشگاهي؛ بررسي فروپاشي مرزهاي تمايز آن از ساير فرهنگ‌ها

آنچه از مفهوم فرهنگ دانشگاهي انتظار مي‌رود، مجموعه‌اي از كنش‌ها، باورها و نگرش‌ها و چارچوبي از انديشه است كه دانشگاهيان را از ساير كنشگران اجتماعي متمايز مي‌كند؛ گروهي كه حداقل اعضاي آن دانشجويان و اساتيد هستند. مادامي كه اين تمايز در ميان گروه‌هاي اجتماعي وجود داشته باشد، مي‌توان از فرهنگ متعلقِ به اين گروه از جامعه سخن گفت. در مقابل، پديدآمدن شرايط اجتماعي‌اي كه طي آن فرايند اضمحلال مرزهاي تمايز بين جامعه دانشگاهي و غيردانشگاهي شكل بگيرد، خودبه‌خود اضمحلال درونيِ مفهومِ فرهنگ دانشگاهي هم محتمل خواهد بود. در اين مقاله، با مبنا قراردادن شاخصهاي ارزيابي فرهنگ دانشگاهي و مقايسه آن با وضعيت واقعي موجود، برخي از شاخص‌هاي فرهنگ دانشگاهي و روند تضعيف اين شاخص‌ها در مسير اضمحلال تمايز فرهنگ دانشگاهي، مورد بررسي و تحليل قرار مي‌گيرد. براي اين كار، بر اساس چارچوب مفهومي موردنظر از فرهنگ دانشگاهي كه شامل چهار بعد نظرگاه دانشگاهي، روحيات دانشگاهي، اخلاق دانشگاهي و محيط دانشگاهي است، سه مفهوم «عدم استقلال دانشگاه»، «ابتذال آموزشي در دانشگاه» و «فساد علميِ در دانشگاه‌» به عنوان سه مفهوم مستقل مورد بررسي قرار مي‌گيرد. دلالتهاي نظري بر اساس شواهد مورد بررسي در اين مقاله نشان‌دهنده كمرنگ‌شدن مرزهاي تمايز بين فرهنگ دانشگاهي و فرهنگ عمومي است. اين اضمحلالِ مرزهاي تمايز، از يك سو ناشي از كاهش سطح استقلال دانشي و سازماني دانشگاه، بوده است. علاوه براين، رشد شاخصهاي ابتذال آموزشي از جمله در نتيجه‌ي «دانشجوشدنِ هر فردِ غيردانشجو» و فرايندهاي مرتبط با آن و همچنين «همه‌گير شدن مفهوم استاد» نيز در اين مسأله دخيل بوده است. در نهايت، رشد شاخص‌هاي «فسادِ علميِ دانشگاه» نيز به نوبه خود توانسته فرايند اضمحلال تمايزيافتگي فرهنگ دانشگاهي را نسبت به غيرِ آن دامن بزند. در نتيجه، استدلال شده كه بر اساس بررسي موارد يادشده، نشانه هايي از فروپاشيِ مرز تمايز بين فرهنگِ دانشگاهي با فرهنگِ غيرِ آن و همچنين مبهم شدنِ مفهومِ متمايزي به نام «گفتمان علم» در ايران به وجود آمده است.