كليدواژه :
ماوراءالنهر , تفاسير ماوراءالنهر , تفسير علمي , علوم طبيعي , انطباق علوم با قرآن.
چكيده فارسي :
چكيده
تفسير علمي گونه‌اي از تفسير است كه با بهره‌گيري از ابزار و منابع و يا گرايش علمي در حوزه علوم طبيعي و انساني به كشف مقاصد آيات الهي آن حوزه مي‌پردازد. خطّه ماوراءالنهر يكي از مناطق مهم مغفول و نسبتا فراموش شده در تاريخ جهان اسلام تا به امروز مي‌باشد كه به جهت وجود علماء و كتب مهم در حوزه‌هاي گوناگون علوم اسلامي از جمله تفسير و... ، و همچنين با هدف احياء شوكت و اقتدار علمي آن، موضوع بررسي اين نوشتار از لحاظ مباحث تفسير علمي قرار گرفته است.
پس از بررسي‌هاي انجام شده در تفاسير مهم ماوراءالنهر از جمله تأويلات أهل السنة، كشاف زمخشري، التفسير عياشي و... بدست آمد كه از لحاظ مباحث تفسير علمي، به خاطر فضاي فكري جهان اسلام در آن زمان كه غالبا مباحث انطباق علوم با قرآن، و نيز سنگين بودن سايه علوم طبيعي در مباحث قرآن و علم نسبت به علوم انساني، ديده مي‌شد، اكثر مباحث تفسير علمي آن منطقه نيز تابع همين فضاي فكري قرار گرفته و عموما روش انطباق علوم، با گرايش علوم طبيعي در تفاسير آنجا رواج داشت. اما نمي‌توان به صرف نتايج اين تحقيق اكتفا كرد و اميد است اين نوشتار فتح بابي در جهت تحقيق و پژوهش بيشتر و گسترده‌تر در مسائل علمي آن حوزه مهم كه خدمات فراواني را به دين اسلام در انحاء و موضوعات گوناگون، و در ازمنه و امكنه مختلف تاريخ پيش‌كش مسلمانان كرده است، باشد.
كليدواژگان: ماوراءالنهر، تفاسير ماوراءالنهر، تفسير علمي، علوم طبيعي، انطباق علوم با قرآن.
چكيده لاتين :
Abstract
Scientific exegesis is a kind of interpretation that utilizes resources, means and a scientific orientation in the field of natural and human sciences to discover the purposes of the divine verses. Today, Transoxiana is one of the most neglected and forgotten areas of the Islamic world. Though historically talking, it had been a famous place for presenting prominent scholars and books on various fields of Islamic sciences, including the exegesis. In order for the author to revive the magnificence and the scientific authority of this land, the subject matter of this article is dedicated to review scientific exegesis in this territory. After studying the important exegetical corpus of Transoxiana, including the interpretation of Ahl al-Sunnah, Kashshāf Zamakhshari, al-tafsir al-Ayyashi and ..., he has concluded that Transoxiana, due to the intellectual atmosphere of the entire Islamic world at that time, tried to conform and impose the new scientific findings on the Islamic teachings. Because scientific discourse was dominant in the intellectual circles, and the prevailing model in facing the new challenges had been to prefer empirical findings. One cannot suffice, however, to the results of this research only. It is hoped that this article may open the door of for further and in-depth researches in the scientific field of that important area. For this territory has provided many services to the religion of Islam in different subjects and in different periods of history for the Muslims.
Keywords: Transoxiana exegeses, scientific exegesis, natural sciences, conformity of sciences with the Quran
