عوامل تخريب محيط زيست و راه كارهاي بهبود آن از منظر قرآن و حديث

Environmental degradation factors and ways to improve it from the perspective of the Quran and hadith

چكيده در آيات قرآن و احاديث معصومانعليهم السلام، احكام فراواني دربارةآب، خاك، كوه‌ها، دريا‌ها، جنگل‌ها وجود دارد. براي پيشگيري از تخريب محيط زيست نيز با الهام گرفتن از آيات و روايات، مي‌توان عوامل و عناصر مختلفي را نام برد. مكتب زيست محيطي اسلام، به تمام جنبه‌هاي انساني، محيط زيست و جهان هستي در ارتباطي هماهنگ در مسير الهي توجه مي‌كند و نه تنها محيط زيست را از اين پيوند جدا نمي‌كند، بلكه مباني حفاظت محيط زيست را در جريان موازنه با نظام هستي و در ارتباط با خالق اين نظام مي‌داند. دعوت مردم به حفظ محيط زيست بدون انگيزش ريشه‌هاي مذهبي، در آنان بي اثر يا كم اثر خواهد بود. به همين دليل، بايد كوشيد عوامل مخرب زيست محيطي، با استعانت از قرآن و احاديث معصومان؛ در پرتو ايمان و تقوا و عقيده به جهان ديگر و نظام مكافات، تبيين شوند؛ زيرا بين اعمال انسان و مسائل زيست‌محيطي، پيوندي عميق وجود دارد. خدا در قرآن مي‌فرمايد: (وَلَو اَنٌ اَهلَ القُري امنُوا و اتَّقوُا لَفَتَحُنا عَلَيهم بَرَكاتٍ مِنَ السّماءِ و الاَ رض وَ لكِن كذَّبوا فَاَخَذ نا هُم بِما كانُو يَكسِبُون).(اعراف/96) و اگر مردم شهرها ايمان آورده و به تقوا گراييده بودند، قطعاً بركاتي از آسمان و زمين برايشان مي‌گشوديم، ولي تكذيب كردند، پس به دستاورد شان گرفتار ساختيم. بر اساس اين آيه، اگر انسان به جهت فطرت و آفرينش گام بردارد، بركات الهي شامل حال او مي‌شود؛ ولي اگر بر خلاف قوانين آفرينش رفتار كند، نظام آراسته و صالح جاري به فساد مي‌گرايد و زندگي خود و ديگران را تباه مي‌سازد. بنابراين، بحران زيست محيطي كنوني، حاصل انحطاط انسان در عرصةمحيط زيست است. نوشتار حاضر پس از مقدمه‌اي كه در مورد ابعاد بحران محيط زيست مطرح است، عواملي كه از نظر قرآن و حديث مخرب محيط زيست هستند مورد بررسي قرار گرفته كه قرآن كريم آنها را در يك نگاه كلي به عنوان «مفسد في الارض» معرفي مي‌كند بنابر اين، ضمن بررسي مصاديق فساد در زمين (اعم از قرآني و علوم روز)، به اين نتيجه مي رسد كه ريشه‌ي اين عوامل را ناشي از بي تعهدي بشر به مباني اخلاقي معرفي كرده و تنها راه نجات بشر از اين معضل جهاني، بازگشت جامعه جهاني به قرآن و تن دادن به حقايق آن مي‌داند و به ناكافي دانستن قوانين و مقررات بين اللملي تأكيد دارد. كليد واژگان: طبيعت، محيط زيست، عدالت، فساد، اخلاق، فرهنگ، بحران

Abstract In the Quranic verses and the traditions narrated from the prophet and Imams, there are many rules about water, soil, mountains, seas and forests. In order to prevent environmental degradation, various factors and elements, being inspired from the Quranic verses and Imams’ traditions, can be mentioned. The environmental school of Islam addresses all aspects of humanity, the environment and the world in a harmonious way in the divine direction. Islam does not isolate the environment from this link, rather it lays the foundations of environmental protection and says that the environment will be saved only in the light of balancing one’s relationship with the universe and in communication with the creator of the universe. Inviting people to preserve the environment without motivating their religious feelings would be less effective if not wholly ineffective. For this reason, we must try to explain the environmental degradation factors through the use of the Quran and the teachings of the infallibles. And in the light of faith, piety and belief in the other world and the system of punishments, we will be able to protect the whole environment because there is a deep link between human actions and environmental issues. According to the teachings of the Holy Qur an, if man takes steps towards their primordial nature and creation, he will receive divine blessings; however, if he behaves contrary to the laws of creation, the beautiful and efficient system will tend to corruption and will finally ruin his life. Therefore, the current environmental crisis is the result of human degradation in the environmental field. The present paper examines examples of corruption on the earth (including the Qur an and the prevailing sciences), which suggests that the root causes of these factors are man s commitment to ethical principles and the only way to save humanity from this global problem, is the return of the international community to the Quran, accepting its true messages and the insufficiency of international laws and regulations. Keywords: Qur an, environmental protection, corruption on earth