صلح از منظر قرآن كريم

چكيده موضوع «صلح» به عنوان يكي از مفاهيم اساسي و بنيادين در مطالعات اجتماعي و سياسي، مورد توجه بسياري از انديشمندان در اين حوزه قرار گرفته و تعاريف مختلف و متعددي از آن بيان گرديده كه در بيشتر تعاريف، «صلح» به معناي مفهومي در مقابل «جنگ» مطرح گرديده، كه با جهت¬گيري منفي به «نبود جنگ» تعريف شده است. اما در نگاه نوين، با اتخاذ رويكردي فعال و مثبت و با هدف ايجاد و استقرار صلحي پايدار، مفهوم صلح صرفاً در مقابل جنگ قرار نمي¬گيرد، بلكه تمامي عوامل تهديد كننده صلح، مورد اهتمام واقع مي¬شود و با نگاهي ذهني و دروني به صلح، زمينه براي ايجاد و استقرار صلحي دائمي و پايدار فراهم مي¬باشد. رساترين واژه¬اي كه در قرآن كريم معادل «صلح» قرار گرفته است، واژه «سلم» است كه اين مفهوم، بيان¬گر صلح اعتقادي و ايماني و برون¬گرا مي¬باشد. در مقاله¬ي حاضر، با به كار گرفتن دو شيوه¬ي «تحليل محتوايي» و «معناشناسي لساني» كوشش شده به بيان مفهوم «سلم» در قرآن كريم بپردازيم. در پايان نيز اين نتيجه حاصل مي¬شود كه مقارنت مفهوم سلم در قرآن با مفاهيم ديگري مانند «حق، عدالت، ايمان، عزت و ...» موجب مي¬شود كه تعريف متفاوتي از صلح به دست آيد. صلح از منظر قرآن كريم، داراي رويكردي دروني و مثبت نسبت به آن است كه در چارچوبي عادلانه و به منظور تحقق اهداف الهي ترسيم مي¬شود، اما به خودي خود، ارزش مطلق و هدف نهايي محسوب نمي¬شود. همچنين به اين موضوع مي¬پردازيم كه در روابط ميان مسلمانان با غيرمسلمانان، از منظر قرآن كريم، آيا اصل بر جنگ و جهاد است و يا اين¬كه اصل بر صلح و دوستي و هم¬زيستي مسالمت¬آميز همراه با در نظر گرفتن و حفظ مصلحت مسلمين و جامعه¬ي اسلامي است؟ كه در اين باره به بررسي هر دو ديدگاه مي¬پردازيم و دلايل قرآني هر يك را بيان مي¬كنيم. در پايان، اين نتيجه به دست مي¬آيد كه مفهوم صلح در قرآن كريم (معادل واژه¬ي سلم) داراي دو بُعد دروني و بيروني است، كه بُعد دروني آن، يك وظيفه¬ي همگاني بر دوش همه مسلمانان است. اما بُعد بيروني آن در رويكرد قرآني داراي مشابهت¬ها و تفاوت¬هايي با تعريف متعارف و امروزي صلح دارد، به¬ويژه با رويكرد غربي در معنا و مفهوم صلح، داراي تفاوت¬هاي آشكاري است. از منظر قرآن كريم، اصل بر صلح و ايجاد رابطه¬ي محبت، مودّت و دوستي با غيرمسلمانان است، چرا كه اسلام، آيين فطرت است و هرگز با احساسات طبيعي و انساني بشر ضديت ندارد. واژگان كليدي: قرآن، صلح، جهاد، سلم، هدنه، اصالت جنگ.