بررسي انواع تعامل قرآن و فرهنگ زمانه و آثار و پيامدهاي آن بر علوم انساني

The interaction types of the Quran and the culture of the time, effects and consequences

چكيده بحث رابطۀ قرآن و فرهنگ زمانه و نوع تعامل ميان آن دو، از مسائل نوپديد قرآن¬پژوهي در دو حوزة معرفتي جهان اسلام و دنياي غرب است.در اين ميان، انديشه¬ي تأثيرپذيري قرآن از فرهنگ زمانه در واقع، سرشت وحياني، الگو و شاخص بودگي قرآن بر ساير منابع معرفتي مسلمانان را نشانه رفته است. پذيرش يا انكار تأثيرپذيري قرآن از فرهنگ زمانه، تأثير مستقيم بر صلاحيت و عدم صلاحيت مرجعيت علمي قرآن بر ديگر حوزه¬هاي دانش بشري، از جمله علوم انساني دارد. مرجعيت علمي قرآن، آن¬گاه محقق مي¬شود كه تمامي گزاره¬هاي قرآن از دستبرد افكار و انديشه¬هاي بشري سالم، از قطعيّت صدور بهره¬مند و از حجيت لازم و اعتبار كافي برخورار باشد. اين نوشتار، به دنبال تبيين و توصيف چگونگي/ چندگانگي تعامل قرآن و فرهنگ زمانه، و در نهايت، اثبات حجيت و دوام مرجعيت علمي قرآن براي علوم انساني است؛ كه با روش تحليلي ـ توصيفي، با استناد بر آيات قرآن و نقد و بررسي آراء قرآن¬پژوهان صورت گرفته است. يافته¬هاي پژوهش آشكار مي¬سازد كه در بحث از انواع تعامل قرآن و فرهنگ زمانه، از ميان سه ديدگاه موجود، انكار مطلق بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن؛ تأثيرپذيري قرآن از واقعيت¬هاي اجتماعي و فرهنگي عصرنزول؛ و برخورد فعال و هوشمندانۀ قرآن در برابر عناصر و مؤلفه¬هاي از فرهنگ زمانه؛ تنها ديدگاه سوم از منطق روشن، قدرت استدلال و استنادكافي برخوردار است.طرفداران اين ديدگاه استدلال مي¬كنند كه عناصر و مؤلفه¬هاي از فرهنگ زمانه در قرآن بازتاب يافته¬اند؛ اما اين بازتاب با سه رويكرد پذيرش، پيرايش، و نكوهش و با سه نوع تعامل اثباتي, سلبي و اصلاحي همراه بوده است.بر اين نوع تعامل، پيامدهاي مثبت و متعددي مترتب است كه اثبات وحياني بودن سرشت قرآن، مصونيت متن و محتواي قرآن از افكار و انديشۀ بشري و در نهايت، اثبات حجيّت و دوام و بقاي مرجعيت علمي قرآن براي ساير علوم و معارف بشري، از جمله علوم انساني، تنها بخشي از پيامدهاي اين نوع تعامل است. كليدواژگان: قرآن، فرهنگ زمانه، انواع، تعامل، ،آثار، پيامدها، علوم انساني.

Abstract The relationship between the Qur an and the culture of the time and the type of interaction between them is one of the newly rising issues in Qur anic researches in both the Islamic and Western worlds. The idea of the influence of the Qur an from the culture of the time has actually targeted the Qur an s scientific authority for other human sciences. In other words, it raises the question that does the Quran deserve to stand as a criterion for evaluation of the Muslim epistemic resources? The significance of the issue lies in the fact that the inference of religious propositions [from the Quran] and its ascription to God would be reasonable, if the authenticity and validity of the Quran is already proven and taken for guaranteed. The purpose of this article is to explain the multiplicity of interaction between the Qur an and the culture of the time, and then study the effects and consequences of each type of interaction. The author, making use of the analytical-descriptive method, relies on the studies of Quranic verses and the Quranic scholars’ contributions. The findings of this study reveal that in the discussion of interaction of the Qur an and the culture of the time , there are three perspectives or three types of interaction: A) a group of scholars believe that the culture of the time has never been reflected in the Quran. The clear implication of this view is to neglect many of the Qur an s components and propositions. B) The second view, which some Orientalists and a number of other Muslims have raised, is the absolute impact of the culture of the time on the Qur an. The notion that its clear implication will be questioning the scientific authority of the Quran for other fields of human science and education. C) The third view holds the intelligent interaction between the Quran with the culture of the time of revelation. This group actually accepts that the elements and components of the culture of the time are reflected in the Qur an, but their reflection does not mean that they have been absolutely influential on the content or shape of the Quran. So, there can be three approaches of ‘acceptance, refinement and condemnation’ about the impact of culture of the time on the Quran. This type of interaction has its own clear effects and positive outcomes. This approach, comparing to the first two approaches, sounds more reasonable and acceptable. Keywords: Quran, culture of the time, interaction, impact