كاربرد آپتامر¬ها در بيوتكنولوژي

آپتامر¬ها توالي¬هاي كوتاهي از DNA يا RNA با طول 80-25 نوكلئوتيد هستند كه به طور اختصاصي و با تمايل بالا به مولكول هدف خود متصل مي¬شوند. اين مولكول¬ها از طريق فرايند SELEX از يك منبع بزرگ از توالي¬هاي اليگونوكلئوتيدي انتخاب مي¬شوند. آپتامر¬ها داراي مزيت¬هايي نسبت به آنتي بادي¬ها هستند از جمله: 1- برخلاف آنتي¬بادي¬ها توليد آپتامر¬ها در شرايط برون تني و از طريق فرايند¬هاي شيميايي است. 2- برخلاف آنتي بادي¬ها دامنه وسيعي از مولكول¬هاي هدف مثل پروتئين¬ها، پپتيد¬ها، توكسين¬ها، آمينو¬اسيد¬ها، داروها، يون¬هاي فلزي و حتي سلول¬هاي كامل را شناسايي مي¬كنند. 3- تغييرات شيميايي (chemical modifications) در آپتامر¬ها راحت¬تر از آنتي¬بادي¬ها انجام مي¬شود. 4- برخلاف آنتي-بادي¬ها، دناتوراسيون در اثر افزايش دما در آپتامرها برگشت¬پذير است. 5- به طور متراكم¬تري مي¬توان آن¬ها را در سطح بيورسپتور در بيوسنسور¬ها تثبيت (immobilized) كرد كه باعث افزايش حساسيت در شناسايي و اندازه¬گيري مولكول هدف مي¬شود. 6- بسياري از آپتامر¬ها با اتصال به مولكول هدف دچار تغيير كنفورماسيون مي¬شوند كه اين ويژگي در برخي سيستم¬هاي بيوسنسوري به فرايند توليد سيگنال كمك مي¬كند. آپتامر¬ها دو نوع مولكول هدف را شناسايي مي¬كنند: 1- مولكول¬هاي كوچك (Small molecules): آپتامر¬ از لحاظ سه بعدي طوري فولد (fold) مي¬شود كه در سطح آن¬ شكاف¬هايي براي اتصال مولكول¬ هدف كوچك ايجاد مي¬شود. 2- مولكول¬هاي بزرگ مثل پروتئين¬ها: آپتامر¬ طوري فولد مي¬شود كه در شكاف¬ها و شيار¬هاي سطحي مولكول هدف قرار مي¬گيرند. به دليل مزايايي كه آپتامر¬ها نسبت به آنتي¬بادي¬ها دارند توجه روز افزوني به آنها در بيوتكنولوژي معطوف است. از اين مولكول¬ها مي توان در طراحي بيوسنسور¬ها، انتقال دارو (drug delivery)، به عنوان دارو براي مهار يك پروتئين يا آنزيم خاص و غيره استفاده كرد.