نظام آرمان‌هاي الگوي پايۀ اسلامي-ايراني پيشرفت

اين مقاله به تبيين نظام آرمان هاي اجتماعي كه يكي از عناصر الگوي پايه اسلامي-ايراني پيشرفت است، پرداخته است. مقصود از نظام آرمان هاي اجتماعي در الگوي پايه عبارت است از: مبنايي‌ترين نظام ارزش‌هاي فرازماني، فرامكاني، فرا عرصه اي، الهام‌بخش، جهت‌دهنده، هدايت‌كننده و راهبري‌كنندۀ تحول تكامليِ جامعه است. در اين مقاله اثبات شده كه نظام آرمان هاي اجتماعي براي نهادينه سازي و گسترش نظام آرمان هاي انسان در جامعه است. از اين رو، بدون تصوير روشني از نظام آرمان هاي انسان نمي‌توان به نظام آرمان هاي اجتماعي دست يافت. نظام آرمان-هاي انسان و جامعه انساني از ديدگاه اسلام مبتني بر مباني هستي شناسانه و معرفت-شناسانه و ارزش¬شناسانه اسلامي است. از اين رو، در اين مقاله كوتاه به صورت بسيار فشرده به اين پرسش پاسخ داده¬ايم كه نظام آرمان¬هاي اجتماعي الگو مبتني بر مباني نظري اسلامي چيست؟ بدين منظور ابتدا فهرست مباني مهم و تأثيرگذار در آرمان ها ارائه شده است. سپس در چارچوب اين مباني، منطق طبقه بندي ارزش هاي انساني از ديدگاه اسلام ارائه گشته و بر اساس آن نظام آرمان هاي انسان از ديدگاه اسلام با استناد به كتاب و سنت تبيين گشته است. پس از آن بحث كوتاهي درباره ماهيت و هويت جامعه و ارتباط آن با افراد ارائه گشته و بر اساس آن، منطق طبقه بندي ارزش-هاي اجتماعي ارائه شده و در چارچوب اين منطق، نظام آرمان هاي اجتماعي از ديدگاه اسلام با استناد به كتاب و سنت و عقل ارائه شده است. نتايج بدست آمده از اين قرار است: نظام آرمان¬هاي انسان بر اساس روابط چهار گانه انسان با خداوند و خود و انسان¬هاي ديگر و جهان تبيين شده است. آرمان اصلي دستيابي به مقام عبوديت تامه و خلافت تامة الهيه است و بقيه آرمان¬ها در راستاي اين آرمان تعيين مي¬شوند. بدين ترتيب ساير آرمان¬ها عبارتند از: نفس مطمئنه در رابطه انسان با نفس خود، سلامت و قوت بدن در رابطه انسان با جسم خود، ولايتمداري در رابطه انسان با امام، أخوت در رابطه انسان با مسلمانان، همزيستي توحيدي در رابطه انسان با اهل كتاب، دستيابي به قدرت برتر در رابطه با معاندين، ايمان كامل در رابطه انسان با عالم غيب و برخورداري كامل در رابطه انسان با عالم طبيعت و شهود. نظام آرمان هاي اجتماعي با اين تلقي كه اجتماع هويتي تأليفي از افراد و اعيان و ساختارها و نهادها و فرايندها دارد به دو بخش آرمان هاي اصلي و آرمان هاي زمينه اي تقسيم شده است. آرمان هاي اصلي اجتماعي آرمان هاي مربوط به مجموعة انسان هايي است كه در اين جامعه زندگي مي‌كنند و آرمان هاي زمينه اي مربوط به بخش اعيان و نهادها و فرآيندها و ... در جامعه است. آرمان هاي زمينه اي زمينه هاي لازم براي تحقق آرمان هاي اصلي اجتماعي را فراهم مي‌كنند. نظام آرمان¬هاي اجتماعي اصلي در چارچوب روابط چهارگانه جامعه با خدا و با اعضاء خود و با جوامع ديگر و با خلقت تدوين شده است. آرمان محوري در اين نظام كه ساير آرمان هاي اجتماعي در حقيقت فروعات آنند عبارت است از: بسط كلمة الله در جامعه يعني دستيابي تعداد از اعضاي جامعه به بيشترين مقدار از قرب الهي. بقيه آرمان هاي اصلي عبارتند از: بسط نفوس مطمئنه در جامعه، بسط سلامت عمومي، بسط ولايتمداري، بسط أخوت نسبت به جوامع مسلمان غير معاند، دستيابي به قوت برتر نسبت به جوامع معاند و بسط همزيستي توحيدي نسبت به جوامع اهل كتاب، بسط معنويت در جامعه و بسط رفاه عمومي. آرمان هاي زمينه اي عبارتند از: عدالت و امنيت و فراواني (رشد) در همه عرصه هاي زندگي.