بررسي برخي از دينهاي ايران باستان

پيش از كوچ كردن طوايف آريايي هند و ايراني از موطن مشترك اصلي، طوايف آريايي هند و اروپايي با هم زندگي مي كرده اند و خداياني را كه مظاهر طبيعت بودند مانند آسمان، ماه ، خورشيد، باد و آتش مي پرستيدند ؛ ولي آرياييهاي هند و ايراني علاوه بر پرستش آتش، به پرستش سوما (اوستا) و نوشيدن افشره مخمر سبزه سوما علاقه داشته و غير از مظاهر طبيعي به تعدادي خدايان نامحسوس نيز عقيده داشتند. طوايف ايراني پيش از چهارده سده قبل از ميلاد ، خداي ميترا را پرستش مي كردند. هنگامي كه آيين آريايي در ايران گسترش يافت، اعتقاد اوليه آنان به عناصر طبيعي در برخي مناطق ايران صد سال دوام يافت. روزگاري كه آيين مزدايي در برابر مهرپرستي قد علم كرد، بين پيروان دو آيين اختلاف عقيده پيدا شد و بدين جهت مزدا پرستي نتوانست تا مدتي در همه نقاط ايران گسترش يابد. دين ملي ايران در دوران پيش از اسلام، آييني بود كه از آن به مزديسنا تعبير مي كنند؛ يعني پرستش مزدا، خداي نيكي خردمند. چون پيامبري در ايران ظهور كرده بود كه مردم او را زراتوشترا مي گفتند، لذا دين ملي ايرانيان پيش از اسلام، از نام وي زرتشتي نام گرفت. در چنين شرايط يا اندكي پس از آن بود كه دين هاي زرواني، ميترايي، مانوي، مزدكي و ... مجال ظهور يافت.