فطرت، محوري‌ترين مفهوم در تمدن اسلامي

فطرت كه همان بينش شهودي انسان به هستي و گرايش آگاهانه به خداوند متعال است، نحوه خاصي از آفرينش است كه حقيقت آدمي به آن نحو سرشته شده است. چنين قابليتي(فطرت) مي تواند «پيوستگي» ميان اجزاء تمدني ايجاد كند. زيرا فطرت اجمالاً بر چيزي گرايش دارد كه تفصيلاً، تمام هستي بر آن گواهي مي دهد، لذا قابليت «تسري» و «تداوم» را در تمدن افزايش مي دهد. از طرفي، فطرت، انسان را به سوي نشئه ي الهي وجودش متمايل مي كند. چنين گرايشي موجب مي شود انسان از منيّت ها و امور پست فاصله گرفته و به امور متعالي تمايل پيدا كند. اين ويژگي در مقياس اجتماعي، مناسبات انساني را بر اساس هدفي متعالي، بنيان مي نهد. تمدن نيز كه بر اين مناسبات انساني استوار است، در چنين فضايي، رشد مي كند. اينجا وجه تمايز اصليِ تمدن اسلامي با تمدن هاي ديگر روشن مي شود. در اين مقاله به دنبال تبيين اين اصل مهم در فرايند تمدن سازي اسلامي هستيم.