گفتمانهاي مطرح جنبش دانشجويي و توسعه سياسي پس از پيروزي انقلاب اسلامي

مقاله حاضر با هدف نقش جنبش دانشجويي بر روند توسعه سياسي ايران و روش (توصيفي ـ تحليلي) درصدد برآمده تا گفتمانهاي مطرح جنبش دانشجويي و توسعه سياسي پس از پيروزي انقلاب اسلامي را مورد ارزيابي قرار داده و به اين پرسش پاسخ داده كه چگونه جنبش دانشجويي در ايران بعد از انقلاب اسلامي در پيشبرد توسعه سياسي موثر بوده است؟ در باب جنبش‌هاي اجتماعي جديد اين نكته گفتني است كه اين (دانشجوئي و روشنفكري) در مقايسه با جنبش‌هاي گذشته به واسطه داشتن ويژگيهايي چون ايدئولوژي‌هاي دقيق، هدف‌هاي مشخص، سازمان‌يافتگي و با دوام‌تر بودن و همچنين گستردگي و بزرگتر بودن، اسباب تاثيراتي بر روند توسعه سياسي شده‌اند. در ايران تا آستانه پيروزي انقلاب اسلامي ايران (۵۷ -۱۳۵۶) به دليل وابستگي محمدرضا شاه پهلوي به غرب و جهان سرمايه داري و تنفر جامعه ايراني از اين وابستگي، بر جريانات دانشجويي نيز «موج چـپ ماركسيستي» حاكم بود. با پيچيدن نواي معنوي و ديني امام خميني همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي، «موج اسلام خواهي» جنبش دانشجويي را نيز در بر گرفت. اما موج سوم در جنبش دانشجويي با پايان جنگ تحميلي و آغاز دوران سازندگي نمود پيدا كرد. روح حاكم بر سياست هاي دوران سازندگي، سياست هاي توسعه برگرفته از تئوري هاي سرمايه داري بود و در نتيجه اين سياستها، تجمل گرايي و اشرافيت به ويژه در بين برخي از مسئولين رواج يافت و از آرمان هاي انقلاب اسلامي فاصله گرفته شد. جنبش دانشجويي نيز از اين استحاله بري نبود. دفتر تحكيم وحدت تنها تشكلي بود كه در اين مقطع در دانشگاه ها حضور پررنگ داشت. اين تشكل كه در ابتدا با اهداف والا و منطبق با آرمان ها و ارزش هاي انقلاب اسلامي تاسيس شده بود، به تدريج و همزمان باسياست هاي دوران سازندگي استحاله پيدا كرده و گفتمان ليبراليستي بر آن حاكم شد. بنابر اين موج سوم، «موج ليبراليستي» بود. بدين ترتيب نشانه هاي «موج عدالت خواهي» درجنبش دانشجويي ايران هويدا مي گردد. عدالت و «عدالت خواهي» كه در زمره شعارها و اهداف اوليه و اصيل انقلاب اسلامي بوده و هست، از اين قابليت و ظرفيت برخوردار بود كه توسط حركت دانشجويي به عنوان پيشتاز اين گفتمان، رهبري و هدايت شود. عدالت خواهي به عنوان گفتمان پايه اي جريانات دانشجويي در اوايل دهه ۸۰ ناظر بر تحقق اصول عدالت، ظلم ستيزي، حق گرايي و حقيقت طلبي در تمام شئون جامعه است. اين در حالي ست كه در دهه 90 ، با وجود غلبه گرايش هاي فكري و سياسي چپ و ليبرال در مجموعه جريان هاي دانشجويي كشور، گفتمان مبتني بر عدالت تدبير و اميد همواره پررنگ تر شده ، هرچند گفتمان غالب نبوده است.