كم توجهي به موضوع شناسي محصول رويكرد افتراضي به فقه

موضوع شناسي و نقش آن در دستگاه اجتهاد و فقاهت موضوعي است كه در اين چند دهه بيش از پيش مورد توجه اصحاب انديشه و كساني كه دغدغه كارآمدتر كردن فقه را دارند قرار گرفته است. نگارنده گمان مي كند كم توجهي به موضوع شناسي فقهي و تقليل جايگاه آن در عمليات استنباط علل متعددي دارد كه يكي از آن ها حاكميت رويكرد افتراضي به فقه است. فقه افتراضي كه با كمي تسامح مي توان آن را فقه در خلاء نيز نام نهاد محصول فاصله گرفتن فقه و فقيهان از واقعيت هاي اجتماعي و چالش هاي عيني مكلفان است. اين فقه كه به تعبير برخي صاحب نظران محصول طرد فقيهان از حكومت و حاشيه نشيني ايشان است در طول حيات خويش حضوري فعال در متد فهم فقيهان پيدا كرد. در فقه افتراضي فقيه چون از يك سو و به عنوان يك امر عيني و واقعي واقف است كه نمي تواند به فهم و تحليل همه موضوعات مبتلا به انساني بپردازد چرا كه از نهادهاي اجتماعي كه ابزاري براي فهم درست اند فاصله گرفته است و از ديگر سو خود را اخلاقاً موظف به تبيين رفتاري مكلفان مي داند لذا وجه الجمع را در وانهادن امر مهمي هم چون موضوع شناسي ديده است و به اين نكته تن داده است كه اولاً: موضوع شناسي ماهيتي غير فقهي دارد و ثانياً: دخالت مهمي هم در استنباط ندارد.