مقايسه تراكم و محتواي مواد معدني استخوان دست برتر و غير برتر بازيكنان واليبال با افراد غير ورزشكار

مقدمه بافت استخواني، سازنده اسكلت بدن و چارچوبي براي حمايت از بدن است(2). از وظايف مهم استخوان اسكلتي ايجاد ساختماني قابل ارتجاع و قوي براي مقاومت در برابر نيروي جاذبه ديگر نيروهاست از طرف ديگر ايجاد ساختار مناسب حركتي را نيز سبب مي شود.استئوپروز شايع ترين بيماري متابوليك استخوان است كه از بارزترين مشخصه‌هاي آن كاهش مواد معدني و ماتريكس استخوان مي باشد. و مهمترين پيامد آن شكستگي استخوان در اثر حداقل ضربه يا استرس مي باشد. مچ هاي دست پا ،ستون فقرات و لگن خاصره رايج ترين نقاط در بدن هستند كه در معرض اين بيماري مي باشند.زنان بيشتر در معرض اين بيماري قرار مي گيرند و علت آن هم نقش مهمي است كه هورمون استروژن در سلامت و استقامت استخوان‌ها بازي مي‌كند. عمومآ دو راهكار براي مقامت در برابر پوكي استخوان و شكستگي پيشنهاد شده است كه شامل به حداكثر رساندن كسب تراكم استخوان (Bone mineral density) در سه دهه اول زندگي و به حداقل رساندن كاهش تراكم استخوان در ميانسالي و پيري است. از آنجايي كه افزايش تراكم بعد از جواني بسيار مشكل است از اين رو به حداكثر رساندن اوج تراكم استخواني در دوره جواني بسيار مهم است و نقش كليدي در جلوگيري از پوكي استخوان دارد. بهترين نوع ورزش براي تحريك استخوان فعاليتي است كه بر تمام استخوان ها اثر گذار باشد و آن چيزي جز ورزش هاي با تحمل وزن نيست . نيرو هاي مكانيكي حاصل از تمرينات پر شدت منجر به افزايش تراكم مواد معدني استخوان مي گردد. يك دوره تمرينات پر شدت روي دختران و پسران نابالغ در پايان يك سال باعث افزايش 18 درصدي محتواي مواد معدني مهره هاي كمر در گروه فعال شد.كانوس وهمكاران (1995) آثار بار مكانيكي را بر عضو برتر و غير برتر بازيكنان تنيس سنجيدند و چنين نتيجه گرفتند كه تراكم مواد معدني در دست برتر بازيكنان تنيس نسبت به دست غير برتر بيشتر است. در مطالعه ي درباره زنان بازيكنان اسكواش محتواي مواد معدني استخوان بازو و زند زبرين دست برتر آنها تقريبآ 15 درصد نسبت به دست غير برتر بيشتر بود.هاپاسالو و همكاران (2000) نيز محتواي مواد معدني و سطح استخوان را در بازيكنان حرفه اي تنيس با افراد غير ورزشكار مقايسه كردند. در ورزشكاران محتواي مواد معدني و سطح استخوان ها در دست برتر بيشتر از دست غير برتر بود .اين مطالعه نشان داد محتواي مواد معدني بيشتر در دست برتر به دليل بزرگ تر بودن اندازه استخوان در اين دست بوده است نه تراكم مود معدني استخوان. در گروه كنترل محتواي مواد معدني هر دو دست نسبت به افراد ورزشكار به طور قابل ملاحظه‌اي كمتر بود. ماركوس در سال 1996 نشان داد مواد معدني دست برتر ورزشكاران 34%بيشتر از دست غير برتر آنهاست در صورتيكه در غير ورزشكاران اين تفاوت 5% است. برايني (1996)نيز نتيجه گرفت افزايش موضعي استخوان در اثر ورزش هاي سنگين در دوره بلوغ است.كالبت در سال 1999 تراكم توده استخواني مردان واليباليست را نسبت به غير واليباليست ها در مهره هاي كمري 14% و در گردن استخوان ران 20% بالاتر گزارش كرد. ناگاتا و همكاران (2002) ميزان تراكم مواد معدني استخوان زنان يائسه با سابقه 10 سال ورزش در رشته هاي تنيس ، پينگ پنگ،گلف و واليبال بالاتر از گروه تمرينات هوازي و ژيمناستيك سبك اعلام كردند. آلفردسون (1997)تراكم توده استخواني را در زنان واليباليست به ترتيب (6.1% در كل بدن،مهره هاي كمر 2/13%، گردن ران 8/15% و استخوان بازو 5/9 درصد در مقايسه با افراد غير ورزشكار گزارش نمود.فريده شجاعي (1376) با تحقيقاتش روي تيمهاي ملي كشورمان به اين نتيجه رسيد در ناحيه ستون مهره‌هاي ورزشكاران به ترتيب در رشته‌هاي دو، واليبال، بسكتبال، تنيس، آمادگي جسماني، شنا و بدمينتون و در ناحيه ران دو، واليبال، بسكتبال، تنيس، آمادگي جسماني، شنا و بدمينتون بيشترين تراكم استخوان مشاهدهه مي‌شود. با در نظر گرفتن تناقضات موجود، همچنين عدم وجود اطلاعات كافي در مورد تآثير رشته هاي ورزشي مختلف بر محتوا و تراكم استخوان ها، در اين پژوهش تلاش شده است اثر رشته ورزشي واليبال بر محتوا وتراكم مواد معدني استخوان ها در ورزشكاران با افراد غير ورزشكار مقايسه شود.