بازتاب پيوند‌هاي ادبيات و نگارگري در كتاب‌آرايي ايراني با تأكيد بر معرفي نگاره «كنيزك چنگ‌نواز» برگرفته از شاهنامه دموت دوره ايلخاني

همگامي ادبيات و نگارگري در تجلي داستان‌هاي ادبي در نگاره‌هاي نسخ مصور با مضامين حماسي، غنايي (بزمي)، تعليمي و مذهبي نمود يافته است. وفور نگاره‌هاي مبتني بر داستان‌هاي شاهنامه و خمسه در تاريخ نقاشي ايراني نيز مؤيد همين نكته است. بدين منظور تجلي بصري موضوع شكار شاهانه به عنوان يك موضوع حماسي يا بزمي نيز حكايت از اين پيوند دارد كه از آن جمله مي‌توان به داستان «كنيزك چنگ‌نواز» اشاره كرد كه با عنوان شكار بهرام گور (پادشاه پنجم حكومت ساسانيان)، داستان بهرام گور و آزاده يا بهرام گور و فتنه يا زن گوساله به دوش نيز ذكر شده است. شاعراني همچون فردوسي و نظامي، اين داستان را با تفاوت و شباهت‌هايي در فضاي روايت و نتيجه پاياني آن بيان كرده‌اند كه از آن جمله نگاره‌هايي از شاهنامه بزرگ دوره ايلخاني است. اين شاهنامه كه با عناويني همچون شاهنامه دموت، شاهنامه ابوسعيدي نيز شناخته مي‌شود، نقطه اوج نگارگري عهد ايلخاني بوده و احتمالاً حد فاصل سال‌هاي 730-775 ه.ق ترسيم شده است. نگاره منتخب از اين شاهنامه، صحنه مجازات آزاده و مرگ او زير پاي شتر را نشان مي‌دهد و بدون رقم و امضاي نقاش است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد هنرمندان اين شاهنامه، نگاره خود را با تكيه بر صحنه پاياني داستان (مرگ آزاده كنيز بهرام در زير پاي شتر) سامان داده‌اند. كليات داستان مانند به زير پاي افتادن آزاده، تبديل شدن آهوي نر و ماده، به هم دوخته شدن گوش و سمّ آهو به يكديگر، در شعر و نگاره با يكديگر تطابق دارند؛ ولي شاعر جزيياتي از قبيل آرايش چهره و پوشش شخصيت‌ها، ادوات شكار و فضاي نخجيرگاه را توصيف نكرده است كه اين موارد با تبعيت از مكتب نگارگري تبريز ايلخاني در نگاره به دقت ترسيم شده است.