تداعي معنا از منظركاربرد جناس در صحيفة سجاديه

صحيفة سجاديه دايره¬المعارفي در تعليم فضيلت اخلاقي وتبيين حكمت متعالي است. هنر¬هاي ادبي و بديع لفظي فراواني در آن قابل استنباط است. تبيين ارزش ادبي مناجات¬هاي اين اثر ارزشمند، منوط به زيبايي¬شناسي عبارات آن است، بخش اعظم اين زيبايي در آرايه¬هاي بديعي آن نهفته است. جناس يكي از آرايه¬هاي بديع لفظي است كه بسامد بالايي را در اين اثر به¬خود اختصاص داده¬است. تداعي معناي ناشي از جناس، شيوه¬اي هنرمندانه ومشتمل بربافتي روان¬شناسانه است. مفهوم واحد در اين فرايند، متضمن مفاهيمي است كه بر اثر مجاورت، مشابهت يا تضاد به ذهن انتقال مي¬يابد. از آنجا كه در نيايش ماهيت آوايي، موسيقايي و معناآفريني عبارات درخور توجه است؛ اين پژوهش به روش تحليل و توصيف با استفاده از منابع كتابخانه¬اي به منظور تبيين معاني نهفته در ساختار آهنگين كلام، به واكاوي انواع جناس در صحيفه سجاديه پرداخته¬است. نتايج حاصل از تحليل متن نشان مي¬دهد كه استفاده از يازده نوع جناس مختلف به افزايش ماهيت موسيقايي و وسعت معناي كلام منجر شده¬است، جناس «لاحق» بيشترين بسامد و جناس «مقتضب» كمترين بسامد تكرار را داشته¬است. ساختارغالب در جناس از نظر لفظ و معنا در تناسب با تركيبات قرآني و منبعث از آن مي¬باشد. رويكرد اين صنعت بديعي به قرينه تلازم لفظ و معني، غالبا خدمت به معنا بوده¬است. معاني مورد نظر چون؛ ضرورت علم، جايگاه نبوّت، شايستگي در ولايت، تعهد و تقيد شرعي و آموزه¬هاي ديني- اعتقادي به شيوه¬اي مؤثر به مخاطب انتقال داده شده¬است.