تحليل محتواي اسناد بالادستي و كتابهاي درسي دوره ابتدايي در زمينه توجه به مصداق هاي رفتار علمي به عنوان شاخص قابل اندازه گيري فرهنگ دانشگاهي

زمينه: اگر بپذيريم كه فرهنگ دانشگاهي تركيبي از باورها، ارزشها و رفتارهاي مورد پسند جامعه علمي است، بايد به آغاز تشكيل اجزاي آن در مقاطع اوليه آموزش توجه كنيم. به همين دليل، در سطح ابتدايي بايد سنگ بناي رفتارهاي ملموس و قابل اندازه گيري مانند تفكر انتقادي يا كنجكاوي علمي را در دانش آموزان ايجاد نمود. اين مهم در صورتي امكانپذير خواهد شد كه در اسناد بالادستي و برنامه درسي دوره ابتدايي و در متوني كه براي آموزش در اين مقطع تدوين مي‏شود، نمود پيدا كند. تاكنون پژوهشي كه ميزان توجه برنامه درسي دوره ابتدايي به رفتار علمي را بررسي كرده باشد، انجام نشده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسي ميزان توجه به ابعاد رفتار علمي شامل: شخصيت، نگرش، فرايند/ فعاليت، هنجار و ساختار دانش، در سطح كلان در متنهاي اسناد: سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش و سند ملي برنامه درسي و در سطح خرد محتواي تمام كتابهاي پايه‏هاي اول تا ششم ابتدايي انجام شد. روش: براي بررسي سطح كلي سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش و سند ملي برنامه درسي از لحاظ ميزان توجه به ابعاد رفتار علمي بررسي، تجزيه و تحليل و تبيين شدند. در سطح جزئي محتواي تمامي كتابهاي پايه‏هاي اول تا ششم ابتدايي براساس شاخص‏ها و مصداق‏هاي رفتار علمي، ميزان و شيوه پرداختن به آنها تحليل و با استفاده از آمار توصيفي دسته‏بندي و تشريح شد. براي سهولت و يكدستي در تحليل محتواي كتابهاي درسي از چك ليست محقق ساخته استفاده شد. گروه‏هاي مهم مورد توجه در چك ليست شامل مفهوم يا عين مصداق رفتار علمي بود، همچنين داراي ميزان اختصاص متن (كلمه، جمله، پاراگراف يا سرفصل)، نوع محتوا (متن يا تصوير)، نوع ارائه (توضيحي، توصيفي، پرسش، يا تمرين) بود. يافته ها: سند تحول بنيادين آموزش و پرورش و سند ملي برنامه درسي از نظر توجه به شاخص‏هاي رفتار علمي بسيار متفاوت با هم هستند و تنها در يك شاخص همسويي دارند. ميزان توجه محتواي كتابهاي درسي ابتدايي به شاخص‏هاي رفتار علمي ناهماهنگ و بدون رعايت سطح يادگيري از ملموس به انتزاعي و نا هماهنگ با نوع ماده درسي است. از روش بيان و نوع متن به كار رفته براي آموزش مصداق‏هاي علمي در متون ابتدايي مي‏توان برداشت كرد كه رويكرد يادگيري غالب شناختي است. نتايج: توجه دقيق و حساب شده به سطح بندي و استفاده از مصداق‏هاي رفتار علمي در محتواي متون كتب ابتدايي براي پايه‏گذاري رفتار علمي و بنياد نهادن فرهنگ دانشگاهي به عنوان يكي از كاركردهاي برنامه درسي نامشخص است و از روند منسجم و منطقي پيروي نمي‏كند.