جايگاه برنامه درسي چندفرهنگي دركتاب هاي درسي دوره ي اول متوسطه

فرهنگ هاي گوناگون موجود در يك جامعه در واقع اجزاي سازنده فرهنگ ملي آن جامعه هستند. لذا هويت ملي افراد در گرو تعامل صحيح و مطلوب فرهنگ هاي گوناگون آن جامعه مي باشد. تعامل بين فرهنگي هر روز در زندگي افراد جامعه جاري است اما آنچه كه حائز اهميت است؛ كيفيت اين تعامل است. تعامل مطلوب و صحيح ميان فرهنگ هاي گوناگون محقق نمي گردد مگر از طريق برنامه هاي درسي نظام آموزشي كشور. تفاوت هاي فرهنگي بدون شك بر جريان تحصيل و موفقيت هاي دانش آموزان در اجتماع تاثير مي گذارد. در واقع عضويت فرد در يك قوم و فرهنگ خاص در تعيين پايگاه اجتماعي وي، نقشي كه فرد ايفا مي كند، وظايفي كه بر عهده مي گيرد، امتيازاتي كه از آن ها برخوردار مي شود، دركي كه از خود و ديگران به دست مي آورد انگيزشي كه براي تحصيل پيدا مي كند و حتي برداشتي كه از جهان دارد تاثير مي گذارد. ميزان موفقيت هر دانش آموز در درون نظام آموزشي به مقدار زيادي تحت تاثير ويژگي هاي فرهنگي وي قرار دارد. مفهوم برنامه درسي چندفرهنگي بر بنياد مفاهيمي همچون عدالت اجتماعي، برابري آموزشي و تسهيل تجارب آموزشي مبتني است كه از طريق آن دانش آموزان از نظر فردي به يادگيرندگاني رشد يافته و از نظر اجتماعي به شهرونداني آگاه و فعال در سطح محلي، ملي، جهاني مبدل مي شوند. يك برنامه درسي چندفرهنگي درصدد است تا زمينه اي را براي ورود فرهنگ هاي ديگر به صحنه زندگي واقعي دانش آموزان فراهم كند. اين نوع برنامه درسي دانش آموزان مقاطع تحصيلي مختلف را درگير فهم و شناخت فرهنگ هاي ديگر نموده و باعث مي شود تا يادگيري آنان از طريق تجربه ي گوناگون صورت گيرد. ايران نيز يك جامعه ي چندفرهنگي است و با برخورداري از بسياري از ويژگي هاي چندفرهنگي نيازمند نوعي سياست گذاري و برنامه ريزي است كه اين نوع تنوع و تكثر را در عرصه هاي مختلف تعليم و تربيت به رسميت شناخته و بسترهاي لازم را براي توجه بدان در برنامه هاي درسي فراهم آورد. اين پژوهش با توجه به چندفرهنگي بودن ايران مولفه هاي چندفرهنگي را از كتاب ها، تحقيقات، وب سايت ها و نظر صاحب نظران حوزه آموزش چند فرهنگي استخراج نموده كه شامل 20 مولفه مي باشد و كتاب هاي درسي دوره ي اول متوسطه (95-94) (مطالعات اجتماعي، فارسي، فرهنگ و هنر و سبك زندگي) را براساس اين مولفه ها با روش تحليل محتواي كيفي، تحليل كرده است. بنا بر پژوهش انجام شده؛ علي رغم مفهوم پردازي چندفرهنگي در اسناد رسمي كشور، جاي اين مفهوم در كتاب هاي درسي همچنان خالي است. از ميان كتاب هاي بررسي شده در اين پژوهش به ترتيب؛ كتاب هاي فرهنگ و هنر با پرداختن به تنها 4 مولفه از 20 مولفه ي چندفرهنگي استخراج شده، كتاب هاي سبك زندگي با پرداختن به 5 مولفه و كتاب هاي فارسي با پردختن به 6 مولفه كمترين پردازش از مفهوم چندفرهنگي را داشته اند. تنها كتاب هاي مطالعات اجتماعي به مولفه هاي بيشتري پرداخته اند كه با توجه به پتانسيل اين درس جايگاه بسياري از مولفه ها نظير تاثير فرهنگ ها در تاريخ ايران، پوشش و لباس فرهنگ ها و نقش فرهنگ ها در تامين امنيت ملي در اين كتاب اندك است.