از كاروانسرا تا گراند هتل بررسي سير تحول فضاهاي اقامتي در قزوين

درگذشته به دليل خشكي نسبي آب و هوا در بخش عمده‌اي از كشور ايران و دور بودن شهر‌ها و آبادي‌ها از يكديگر، وجود نقاطي جهت استراحت و تهيه آذوقه در بين راه، ضروري بوده است؛ از اينرو در بين شهرها كاروانسراها شكل گرفته‏اند. در درون شهرها نيز كاروانسراهايي جهت اقامت مهمان‌ها‌ و كاروان هاي تجاري به وجود آمده كه معماري اين كاروانسراها در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف با توجه به اقليم‌، نيازها و خواسته‌هاي كاروانيان، شكل گرفته است. با توجه به موقعيت سياسي، اقتصادي و تجاري قزوين در دوره‌هاي متعدد تاريخي كاروانسراهاي بين راهي و درون‌شهري ساخته شده است. همسو با تحولات تاريخي و معماري، فضاهاي اقامتي نيز تحولاتي داشته اند. ازكاروانسراهاي دوره هخامنشيان تا هتلهاي معاصر، تغييراتي در الگوي معماري را شاهد بوده‏ايم. اين مقاله به بررسي تغييرات كالبدي فضاهاي اقامتي در شهر قزوين پرداخته است و در اين راستا سه نمونه از اين فضاهاي شاخص شامل كاروانسرا، مهمانخانه بزرگ و گراند هتل به عنوان مهم ترين اين مصاديق را مورد بررسي قرار داده است. فرضيه تحقيق بر اين اساس است كه در اين روند تكامل تاريخي، ضمن حفظ برخي اصول فرهنگي، اجتماعي و هويتي در طراحي و ساخت، اين بناها به لحاظ ابعاد كالبدي دچار تحولات اساسي گرديده اند. در اين مقاله با روش توصيفي تحليلي و مطالعات اسنادي و تاريخي و همچنين بررسي هاي ميداني سعي شده تا روند تكاملي كاروانسرا‌ها تا اولين هتل ساخته شده در قزوين صورت گيرد. نتايج حاكي از آن است كه با توجه به تغييرات و پيشرفت تكنولوژي و حمل و نقل، مبادله كالا، شرايط اقليمي و شرايط زندگي، بناهاي اقامتي از نظر فرم، شيوه معماري، سيركولاسيون حركتي، تزئينات بنا، مصالح، تعداد و نوع طبقات، دستخوش تغييرات شده است و الگوي معماري مطابق معماري دوران تغيير كرده است. خصوصا گراند هتل قزوين كه مشابه آن در تهران و تبريز نيز احداث گرديده است از الگوي اروپايي اقتباس شده ولي رنگ و بوي معماري سنتي هنوز در آن وجود دارد.