نقش آبخيزداري در توسعه پايدار زاگرس مركزي

توسعه پايدار يك دستاورد در توسعه مي باشد كه با فعاليت هاي همه جانبه اقتصادي با حفظ محيط زيست و مسايل اجتماعي مرتبط با آن همراه است. براي اينكه توسعه پايدار برقرار گردد بايد عوامل اجتماعي، اكولوژي و اقتصادي را در منابع زنده و غير زنده و فعاليت هاي مختلف (چه استفاده كوتاه مدت و يا بلند مدت و يا عدم استفاده) را در نظر داشت. بر اساس مطالعات سه پيش شرط حفظ جريانات اكولوژيكي، استفاده از منابع و حفظ تنوع ژنتيكي در رابطه با سياست هاي توسعه در نظر گرفته شده است. اين پژوهش قصد دارد به نقش آبخيزداري در توسعه پايدار زاگرس مركزي بپردازد. اين پژوهش با روش مروري (اسنادي – كتابخانه اي) انجام شده است. آبخيزداري شناخت ارتباط دروني و اثر متقابل بين استفاده از اراضي، آب و خاك و ارتباط موجود بين مناطق بالادست (سراب) و پايين دست حوضه (پاياب) مي باشد. نتايج نشان مي دهدآبخيزداري يكي از شيوه‌هاي نوين حفاظت آب و خاك، مهار و پخش سيلاب‌ها است كه باعث كنترل سيلاب‌هاي مخرب و نفوذ آب به داخل سفره‌هاي آب زيرزميني در زاگرس مركزي مي‌شود. راهبرد اساسي كنترل سيلاب در زاگرس مركزي به تغذيه سفره‌هاي آب كمك مي‌كند و موجب مي‌شود كه قنات‌ها، چشمه‌ها و چاهها با توليد آب بيشتر بتواند زمين‌هاي كشاورزي بيشتري را در زاگرس مركزي به زير كشت برده و در توليد محصولات غذايي بيشتر، نقش مهمي را ايفاء كنند. همچنين مي بايست به اين مهم توجه داشت كه توسعه پايدار در زاگرس مركزي در صورتي تحقق مي يابد كه همپوشي بين لايه هاي اكولوژيكي، اقتصادي و اجتماعي ايجاد گردد. همچنين نتايج مطالعات انجام شده در اين زمينه در منطقه زاگرس مركزي نشان مي دهد چرا به طور مستقيم بر ميزان و چگونگي تنوع اثر مي گذارد. بطوري كه مراتع كوهستاني موجود در منطقه زاگرس مركزي به علت عدم تعادل بين تعداد دام به شدت مورد چرا قرار گرفته، به طوري كه ساختار طبيعي و ويژگي هاي رويشي آن تغيير يافته و گونه هاي خوش خوراك به شدت كاهش يافته است. همچنين بهره برداري بيش از حد گياهان توسط انسان و دام در اين منطقه كوهستاني سبب كاهش تنوع گونه هاي با ارزش علوفه اي، خوراكي، دارويي و ... شده است. امروزه مديريت آبخيزداري را به عنوان يكي از محورها و راهكارهاي بسيار موثر در پيشگيري و كاهش خسارات سيل و هم چنين به عنوان يك پارادايم جديد براي برنامه ريزي توسعه و مديريت منابع آب و خاك مي باشد كه توجه به اين مهم مي تواند گامي در راستاي تحقق توسعه پايدار در زاگرس مركزي باشد. در منطقه زاگرس مركزي بارش يكي از مهم ترين عوامل تاثيرگذار در تغييرات پوشش گياهي است. با توجه به اينكه چگونگي شرايط رطوبتي خاك در تغييرات گياهان بسيار تاثيرگذار است، پايش خشك سالي و تغييرات پوشش گياهي از مهم ترين ابزارهاي مديريتي در اين اكوسيستم هاست. نكته اي كه مي بايست بيش از پيش در زاگرس مركزي مورد توجه قرار گيرد. همچنين بوته كني و ريشه كني زودهنگام يكي ديگر از علل كاهش گونه هاي گياهي با ارزش منطقه است. در نهايت بايستي به اين مهم توجه داشت كه اقليم متفاوت و تغيير قابل توجه مقدار پوشش گياهي و مديريت چرا در مناطق زاگرس مركزي سبب تغيير در خصوصيات و كيفيت خاك شده است كه براي تحقق توسعه پايدار مي بايست اقدامات احياي منابع طبيعي مطلوبي در زاگرس مركزي تدارك ديده شود.