فرهنگ اسلامي نيكوكاري و برنامه درسي ملي جمهوري اسلامي ايران

پرسش اصلي اين پژوهش، چيستي مدل جامع تربيت نيكوكارانه بر اساس منابع اسلامي و بررسي نسبتي است كه برنامه درسي ملي جمهوري اسلامي ايران با آن برقرار كرده است. پژوهش در بخش اول، با اين پيش فرض كه مدل مفهومي كامل و غني در زمينه تربيت نيكوكارانه از متون ديني اقبل استخراج و بهره برداري است، با رويكرد اكتشافي و استفاده از روش استقرايي يا داده بنياد و كشف شبكه معنايي، به دنبال مدلي بوده است كه سازه مفهومي فوق را با بهترين جامعيت و تعادل، نمايندگي كند. يافته هاي اين بخش نشان مي دهد: تغيير نگرش، راهبرد هاي مديريتي، جزاي الهي، تقويت فضائل و ايجاد توجه، عوامل مؤثر را تشكيل مي دهند، متغيرهاي زمينه ساز عبارتند از فطرت و شكوفايي، رشد عقلاني، رشد توحيدي، آخرت گرايي، رشد تقوايي، رشد تولي، ارزش ها و فضائل، آداب، سنن و عادات، و متغير هاي بازدارنده، از خود محوري، دنيا دوستي، فرومايگي، سوء مديريت، فرهنگ ناسپاسي، انحراف فكري، بدخواهي و غفلت، و نتايج و پيامد ها شامل رفع كمبود هاي فردي و اجتماعي، امنيت، آرامش فردي و اجتماعي، پاكي مال و جان، قرب الهي، پاداش الهي، و نفوذ در ديگران و همبستگي اجتماعي هستند. اين يافته ها با نتايج پژوهش هاي متعددي همخواني دارد. در بخش دوم با روش تحليلي و قياسي به بررسي سند برنامه درسي ملي از جهت تربيت نيكوكارانه پرداخته شده است. يافته هاي اين بخش حاكي از آن است كه سند برنامه درسي ملي، همچون اسناد بالادستي خود از جامعيت خوبي برخوردار است. جدا از مباني، در بخش هاي چشم انداز، رويكرد، ساحت ها، اهداف، راهبرد ها، ارزشيابي، ساختار و زمان، عناصر بي شماري در اين سند، بستر تربيت نيكوكارانه را فراهم مي آورد. اما برخي نكات چون كم توجهي به ارزشيابي فرايندي و تمركز بر دو نوع عملكردي و نتيجه گرا، و در بخش ساختار و زمان، غفلت از فقدان پيش نياز هاي برنامه ريزي درسي محلي همچون دانش، نگرش، مهارت و امكانات قابل تأمل است. ارتباط حوزه يادگيري معارف ديني با ساير حوزه ها در اين برنامه معلوم نيست. غفلت از برخي از متغيرهاي مؤثر به ويژه راهبردهاي مديريتي ، و برخي از متغيرهاي بازدارنده و عناصر مهم فرهنگ ايراني مانند فتوت، مشهود است.