جايگاه حق بر تأمين اجتماعي و حق بر سلامت و دادخواهي پذيري آن ها در اسناد بين المللي و در حقوق ايران

حق بر تأمين اجتماعي به نحوي كه بالاترين حد از رفاه و كيفيت زندگي براي شهروندان رقم بخورد و نيز حق بر سلامت به معناي مصونيت از هر عاملي كه به نحوي سلامت مستمر جسماني، رواني و شخصيتي فرد را به خطر مي اندازد، دو حق از حق هاي مسلم بشري هستند. متناظر با اين دو مولفه مهم و مبنايي براي زيست سالم، حق بر سلامت و حق بر تأمين اجتماعي، امروزه از اصلي ترين و بنيادي ترين حقوق انسان ها هستند كه در اسناد بين المللي مختلف نيز به وضوح به آن ها امر اشاره شده است. دولت هاي عضو يا ملحق به اين اسناد نيز تعهد بر تأمين و تضمين اين دو حق دارند و بدين ترتيب، قصور يا تقصير آن ها در تأمين يا تضمين دو حق پيش گفته، موجبات مسئوليت آن ها در برابر شهروندانشان و چه بسا سبب تحقق مسئوليت بين المللي آن ها در برابر ديگر دولت ها و شهروندان شود. در اين ميان، قابليت دادخواهي اين دو حق، شايد از به رسميت شناختن اوليه آن مهم تر باشد. اين قابليت در مفهوم ساده، به معناي اين است كه هر يك از شهروندان كه به نوعي حق بر تأمين اجتماعي يا حق بر سلامت خود را در معرض نقض يا نقض شده از سوي دولت يا اشخاص حقيقي يا اشخاص حقوقي ديگر ديد، مي تواند با اقامه دعوا يا شكايت، در صدد تضمين قضايي اين دو حق برآيد. بدين ترتيب، قضاوت پذيري حق بر تأمين اجتماعي و حق بر سلامت، حاوي تعهد دولت ها در استقرار مراجع ذيصلاح و استفاده از سازوكارهاي قضايي براي مقابله با موارد نقض اين دو حق است. در اين نوشتار، پس از بررسي و تحليل جايگاه حق بر تأمين اجتماعي و حق بر سلامت در اسناد بين المللي، قابليت دادخواهي آن ها را مورد مطالعه قرار مي دهيم.