ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺪﻫﺎي ﻻﺳﺘﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻣﻬﺎر آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات آن در ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب

در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﻏﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدي از آن ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزي و اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻏﺬاﯾﯽ در اﯾﺮان اﺳﺖ و ﺑﺤﺮان ﮐﻢآﺑﯽ و اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ آن ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﮐﺸﺎورزي، ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺸﺎورزان ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ. در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ، ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎزﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ در ﺣﺪود 250 ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ و ﮐﻞ ﺣﺠﻢ رﯾﺰشﻫﺎي ﺟﻮي ﺣﺪود 400 ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ اﺳﺖ. ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود 45 ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ آب، ﺟﺮﯾﺎن آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻨﻮز ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد در اﻏﻠﺐ ﻧﻘﺎط اﯾﺮان ﺑﺤﺮان آب وﺟﻮد دارد. اﯾﺮان ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﺪ ﮐﺸﺎورزي از ﻣﺰﯾﺖ ﺗﻨﻮع آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ، وﻟﯽ ﮐﻤﺒﻮد ﻧﺰوﻻت آﺳﻤﺎﻧﯽ و ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ آن، ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﻧﺎﻫﻤﻮاريﻫﺎ، اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎﻣﻞ از زﻣﯿﻦﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ 31 درﺻﺪ ﺧﺎك ﮐﺸﻮرﻣﺎن اﯾﺮان ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺪود 51 ﻣﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر داراي اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻮب و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺸﺎورزي اﺳﺖ. ﻫﻨﻮز 64 درﺻﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎك داراي اﺳﺘﻌﺪاد ﮐﺸﺎورزي ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ 33 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. از ﺣﺪود 19 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر اراﺿﯽ واﻗﻊ در ﭼﺮﺧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺎ ﻧﺮخ 60-50 درﺻﺪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري اﺳﺘﺎده ﺷﺪه و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﻃﺮح وﺳﯿﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺒﻮد آب ﺑﻪ ﺻﻮرت آﯾﺶ )ﮐﺸﺖ ﻧﺸﺪه( ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ. در اﯾﺮان ﺣﺪود 120 ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ آب ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ آﺑﯽ ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎﻟﻘﻮه آب ﮐﺸﻮر را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ. ﻃﺒﻖ آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ زراﻋﺖ و ﺑﺎﻏﺎت آﺑﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺣﺪود 5/7 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽﺷﻮد. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آب ﻣﻮردﻧﯿﺎز ﻫﺮ ﻫﮑﺘﺎر را ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن 50% ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ 10000 ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺟﻤﻌﺎ 75 ﻣﻠﯿﺎرد ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ آب در ﺳﺎل ﺑﺮاي آﺑﯿﺎري زراﻋﺖﻫﺎ و ﺑﺎﻏﺎت آﺑﯽ ﻻزم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ آﺑﯽ ﺗﺎ ﻣﺮز 10 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﮑﺘﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﯿﺰان آب اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮده و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺤﺮان آب را ﺣﺘﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﺿﺮ داﻣﻦ ﺑﺰﻧﺪ.