بررسي مقايسه اي آراي بانو امين(م1983) و نظيره زين الدين (م1976) در مسأله تفاوت عقل زنان و مردان (ديدگاه فراجنسيتي و جنسيتي)

تفاوت ميزان عقل زنان و مردان از مسائل چالش برانگيز در حوزه زن پژوهي است كه در منابع ك هن و نوين اسلامي مورد توجه و تأمل صاحب نظران بوده و به تناسب تفسير آيه دَين(بقره/282) بررسي شده است. مقاله حاضر به مقايسه ديدگاه هاي نظيرة زين الدين (متوفاي 1976م/ 1396ق) و بانو امين (متوفاي 1362ش/ 1403ق/1983م) در مسأله عقل زنان و مردان مي پردازد. اين مقايسه از آن جهت كه هر دو در اواخر قرن بيستم ميلادي مي زيسته و از زنان صاحب قلم جهان تشيع بوده و در شرايط و زمانه مشتركي در جهان اسلام اما در دو خطه حساس ايران و لبنان قلم مي زدند، اهميت دارد. بر اساس يافته هاي تحقيق، بانو امين در مورد ميزان و تفاوت عقل زن و مرد با نگاهي فراجنسيتي و به روش خاص خويش، يعني عدم ورود به بحث تفاوت زن و مرد در موضعي كه قاعدتا بايد ورود مي يافت، قائل به تساوي مرد و زن شده و عقل را از شاخصه هاي مهم انسان، اعم از زن و مرد دانسته و هيچگونه تفكيك جنسيتي در بهره وري از عقل قائل نيست. وي حتي در بيان تفاوت هاي عقل عملي و نظري نيز با وجود ارائه بحث مبسوط در مورد تعريف، ابعاد و جوانب آن در آثار متعدد خويش، براي زن و مرد تفاوتي قائل نيست. نظيره زين الدين، اما قائل به تفكيك جنسيتي بوده و در اعتراض به نگاه غالب زمانه خود، پاي را فراتر نهاده نه تنها زنان را ناقص العقل ندانسته بلكه عقل آنان را كامل تر از مردان مي داند و گويي در تقابل با ديدگاه غالب زمانه خويش اين نظر شاذّ را مطرح مي كند. گرچه نقدهاي جدي روشي و محتوايي به اين ديدگاه وي وارد است اما مقاله حاضر تنها به مقايسه دو ديدگاه بسنده مي كند.