آيا اشتغال زنان در ايران عامل محدودكنندۀ باروري و رشد جمعيت است؟

وضعيت باروري و رشد جمعيت در ايران به دغدغه اي تبديل شده است كه لزوم تحقيق و تدقيق در اين زمينه از زواياي مختلف را مي طلبد. اما سياست گذاري مناسب در زمينۀ رفتار باروري و رشد جمعيت ايجاب مي كند كه نقش زنان به خصوص اشتغال آنها به خوبي شناسايي شود. اين موضوع محور اصلي بحث در اين مقاله را تشكيل مي دهد. بدين منظور، از نظريۀ تقاضا به عنوان مبناي اصلي تحليل نظري مسأله استفاده مي شود كه مبهم و دو پهلو بودن اثر اشتغال زنان را نمايان مي سازد. از اين رو، اين فرضيه كه اشتغال زنان در ايران تأثير منفي بر باروري و جمعيت دارد به بوتۀ آزمون گذارده مي شود. آزمون فرضيه به روش تحليل رگرسيوني و مبتني بر داده هاي استنادي به دست آمده از بانك جهاني براي سالهاي 1393-1339 انجام مي¬شود. نتايج حكايت از اين دارد كه مشاركت زنان (در فاصلۀ سني 15 تا 24 ساله و 15 تا 65 ساله) در نيروي كار اثر منفي بر باروري دارد اما عامل كاهندۀ رشد جمعيت نيست. اين يافته دلالت بر اين دارد كه هر چند اشتغال زنان از باروري آنها كم مي كند اما از سوي ديگر احتمالاً با كاهش نرخ مرگ و مير مانع از اُفت رشد جمعيت مي شود. بنابراين، هدف گذاري باروري و رشد جمعيت مستلزم برخورد متمايز در رابطه با حضور زنان در بازار كار است. اين در حالي است كه سهم زنان در مشاغل دستمزدي غير كشاورزي بر هر دوي باروري و رشد جمعيت اثر مثبت را نشان مي دهد. از اين رو، فعاليت زنان در مشاغل غير كشاورزي كه با كسب مزد همراه است، مانعي براي بزرگتر شدن بعد خانوار و تأمين نيازهاي جمعيتي كشور نخواهد بود.