تقصير و عاريت در آموزش و پرورش

ترديدي نيست كه تربيت انسانهاي فرهيخته و تحول برانگيز، با روش هاي سنتي و تحميلي و معلم محور، كه بر مبناي يكسان نمودن متربيان و بي توجهي به تفاوتهاي فردي آنان پايه گذاري شده، محقق نمي شود. آسيب‌هاي تربيتي كه هم‌اكنون از ساختار و روش‌هاي حاكم بر نظام‌هاي تعليم و تربيت ناشي مي‌شود به اين سبب است كه منابع تربيت را در بيرون از فرد به صورت تلقيني و عاريه‌اي جست و جو مي‌كند و در همان مرحله هم باقي نگه‌ مي‌دارد. چنين تربيتي، منجر به شكست خواهد بود، چرا كه از بيرون و توسط مربي بر متربي تحميل مي شود و با فطرت و خواسته هاي دروني فرد هماهنگ و سازگار نيست و حتي اگر پذيرفته شود، بصورت امري صوري و عاريه اي درمي آيد، نه دروني ونهادينه شده. اما در مقابل تربيت عاريه‌اي، تربيت فعال يا دروني است كه به فضايل پايدار و اخلاق اصيل و مصون از آسيب‌هاي بيروني تبديل مي‌گردد، چرا كه از سرشت فرد سرچشمه مي‌گيرد و سرمنشاء آن فطرت و طبيعت آدمي است. در اين سبك تربيتي، اگر هم آموزش و تعليمي وجود دارد، بايد در جهت ياري دادن به مخاطب براي چگونگي كشف آن از درون خود باشد، نه اين كه فراورده‌هاي آموزشي و تربيتي از بيرون و به طور آماده در اختيار او گذاشته شود اين تربيت يك تربيت بدلي، عاريه‌اي و تصنعي نيست بلكه تربيت طبيعي، خودانگيخته، پايدار و دروني است و مشخصه آن شور و طرب و نشاط متربي براي يادگيري و تعادل يابي معلومات است. مقاله حاضر، با درك اهميت اين موضوع و با محوريت نيايش عارفانه امام كاظم(ع) كه: اَللّهُمَّ لا تُخْرِجْني من التَّقصير و لا تَجْعَلَني مَنَ المُعارين. «خدايا مرا از مدار تقصير (احساس نقصان و احساس خلآ و نياز) خارج مكن و مرا از افراد عاريه‌اي قرار مده.» ضمن تشريح نقش تقصير و عدم تعادل در عطش آفريني متعلمان براي خوديادگيري، به تبيين آسيبهاي تربيت عاريتي پرداخته و در ادامه ضرورت هاي تربيت طبيعي را در مقابل تربيت عاريتي بيان خواهد نمود. پايان بخش اين نوشتار، ارائه گزاره هاي تجويزي جهت تحقق هر چه بهتر تربيت طبيعي و طربناك در آموزش و پرورش كشورمان مي باشد.