وضعيت توليد علم ايران در زمينه علوم زيستي

در اين پژوهش با استفاده از اطّلاعات جمع آوري شده از پايگاه اطّلاعات علمي اسكوپوس، مربوط به آمار جمع آوري شده تا پايان سال2012، وضعيت توليد علم جمهوري اسلامي ايران در زمينه علوم زيستي در جهان، بررسي و با كشورهاي خاورميانه و كشورهاي برتر منطقه ) تركيه و رژيم صهيونيستي) مقايسه شد. در سال 2004، الزوير پايگاه اطّلاعات علمي اسكوپوس را معرّفي كرد كه رقيب خوبي براي مؤسّسه تامسون رويترز شد و به سرعت در بسياري از موارد اطّلاعات آن به يك جايگزين خوب تبديل شد. در اين پژوهش منبع اطّلاعاتي، اسكوپوس مي‌باشد. اين پايگاه از شاخص هيرش(H- index) به عنوان شاخصي براي ارزيابي مجلات و مقالات منتشر شده توسط كشورهاي مختلف استفاده مي كند. همچنين مقالات از لحاظ اسناد قابل استناد، تعداد كل استنادات، استناد به اسناد خودي، استناد به ازاي هر سند، اسناد مورد استناد واقع شده، اسناد مورد استناد واقع نشده، درصد همكاري هاي بين المللي، درصد توليد نسبي در منطقه، درصد توليد نسبي در جهان نيز مقايسه مي-شوند. ميزان توليد اسناد ايران در علوم زيستي، از سال 1996 تا سال 2012، با سرعت خوبي افزايش يافته است. تعداد اسناد توليد شده توسط ايران از، 70 سند در سال 1996، به 3807 سند در سال 2012 رسيد. با افزايش تعداد توليد اسناد، ميزان كل ارجاعات نيز افزايش داشته است. در سال 2012 از ميان 16 كشور خاورميانه، كشور ايران براساس شاخص هيرش در رتبه سوّم خاورميانه و 43 جهاني قرارگرفته است (H- index=86) اسرائيل و كشور تركيه بر اساس اين شاخص به ترتيب در رتبه هاي اوّل و دوّم خاورميانه، و 15 و 35 جهاني واقع شده اند. بر اساس تعداد كل اسناد توليد شده در علوم زيستي كشور ايران در رتبه اوّل خاورميانه(3807 سند) و 18 جهاني را دارد و تركيه و اسرائيل در رتبه هاي دوّم و سوّم خاورميانه، و 23 و 25 جهاني قرار مي گيرند. بر اساس تعداد كل ارجاعات نيز، ايران در رتبه دوّم خاورميانه(1102 ارجاع) و رتبه 30 جهاني، و اسرائيل و تركيه در رتبه‌هاي اوّل و سوّم خاورميانه، و رتبه‌هاي 20 و 33 جهاني واقع شده اند. كشور ايران توانسته است تا سال 2012، هشت مجله در زمينه علوم زيستي تحت پوشش پايگاه اسكوپوس به اسم خود به ثبت برساند. در سال هاي اخير برخلاف رشد تعداد مقالات، ارجاع به آنها افزايش هم راستايي نداشته است. عدم رشد هم راستاي تعداد ارجاعات با تعداد اسناد علمي منتشر شده، بيانگر كاهش كيفيّت محتوايي بسياري از مقالات است. به عبارت ديگر، بسياري از مقالات ايرانيان، از نظر علمي آن قدر با ارزش و غني نبوده اند كه به عنوان مبناء و مرجعي در كارهاي پژوهشي ديگران واقع شوند. براي جبران اين مشكل بايد دانشمندان جوان موجود را كه نزديك به مرحله بلوغ و توليد علمي هستند تشويق كرد كه به كيفيت نشر آثار علمي خود توجّه بيشتر نموده و از تشويق كمي آنان در كليه آيين نامه‌ها اجتناب نمود.