زهر زنبورعسل، دشمن ديروز يا دوست امروز

*

مقدمه: زهر زنبور عسل تركيبي پيچيده از پروتئين ها، پپتيدها، فسفوليپيدها، آمينواسيدها، قندها (فروكتوز و گلوكز)، فرمون‌ها و تعداد كمي تركيبات معدني (P، Mg، Ca) است. فسفوليپاز A2، فسفوليپاز B، هيالورونيداز، فسفاتاز و آلفاگلوزيداز مهمترين آنزيم ها و مليتين، آپامين، سكاپين، پامين، مينيمين، آدولاپين، پروكامين A و B، مهاركننده پروتئاز، ترتياپين، كارديوپپ از جمله پپتيدهاي آن مي باشند. زهر زنبور عسل علي رغم اين كه به عنوان يك تركيب آلرژن در بسياري از افراد حساس معرفي گرديده است كه گاهي حتي منجر به مرگ مي گردد اما همچنين داراي اثرات درماني عليه سرطان ها، التهابات و بسياري از بيماري هاي ديگر مي باشد. امروزه مطالعات فراواني در جهت اثرات دارويي زهر زنبورعسل در درمان بيمارهاي عضلاني اسكلتي مانند آرتريت و رماتيسم، ام اس و بيماري هاي مرتبط با ايمني انجام پذيرفته است. همچنين از اجزاي مختلف آن در آلرژي زدايي افراد حساس بهره گرفته مي شود، لذا شناسايي تركيبات زهر زنبورعسل از جهت شناسايي اثرات مضر و مفيد آن بسيار حائز اهميت مي باشد. هدف از اين مطالعه، مرور نمودن اجزاي مختلف زهر و همچنين مصارف آن در علم پزشكي مي باشد. در آزمايشگاه بخش پرورش و بيماري‌هاي زنبورعسل دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران، طي يك سلسله فعاليت‌هاي پژوهشي به بررسي تركيبات زهر زنبور عسل و خواص آن پرداخته شده است. در ابتدا اقدام به شناسايي ماهيت اجزاي زهر زنبور عسل و مقايسه آن با زهر ساير زنبورها (وحشي) گرديد. بدين منظور با استفاده از روشSDS-PAGE الگوي پروتئيني اين اجزاء در زهر زنبورعسل مشخص گرديده و اين الگو با اجزاء زهر زنبورهاي وحشي مورد مقايسه قرار گرفت. پس از انجام الكتروفورز با ژل SDS-Page هر دو عصاره زهر زنبورهاي عسل ايراني و اروپايي حدود 10 باند واضح پروتئيني شامل مليتين (kD 8/2)، مهاركننده پروتئيناز (kD 5/9)، آدولاپين (kD 5/11)، فسفوليپاز A2 (kD 20-17)، هيالورونيداز (kD 45-38)، اسيد فسفاتاز(kD 49-43)، پروتئين اصلي رويال ژل(kD 63-60)، اسيدفسفومونواستراز(kD 100-75)،باند آلفا گلوكوزيداز(kD 170) و وتيلوژنين(kD 200) و در دو عصاره زهر زنبورهاي وحشي ايراني و اروپايي باندهاي فسفوليپاز A1 (kD 34) و آنتي ژن 5 (kD 23) يافت گرديد. در ادامه جهت شناسايي پروتئين هاي ايمونوژن و آلرژن اقدام به انجام آزمايش وسترن بلاتينگ گرديد. كه نتايج اين آزمايش معرف آلرژن و ايمونوژن بودن پروتئين هاي APM5، هيالورونيداز، فسفوليپاز A2 و مليتين در زهر زنبورعسل بود. باندهاي پروتئيني فسفوليپاز A1 و آنتي ژن 5 در هردو عصاره زهر زنبورهاي وحشي ايراني و اروپايي ديده شد اما در زنبورهاي عسل مشاهده نشد. باندهاي پروتئيني مليتين و وتيلوژنين در تمام باندهاي مربوط به زهر زنبورهاي عسل و وحشي به صورت مشترك يافت شد. همچنين مليتين بعنوان يك پروتئين ايمونوژن مشخص گرديد. در ارتباط با اثرات مفيد زهر زنبورعسل اقدام به بررسي اثرات مليتين زهر زنبور در انفجار تنفسي نوتروفيل هاي خون سگ با استفاده از روش لومينسانس گرديد كه نتايج اين بررسي نيز مويد نقش درماني اين ماده در التهابات بوده است. همچنين پپتيد مليتين بعنوان مهار كننده رشد سلولهاي توموري در حال مطالعه ميباشد.بحث و نتيجه گيري با توجه به بررسي هاي انجام شده توسط محققين مختلف بنظر مي رسد كه زهر زنبور عسل داراي اثرات مثبت و منفي در سلامت انسان مي باشد كه شناخت كامل اجزا و خصوصيات بيولوژيك آن ها در راهكارهاي آلرژي زدايي و درمان بسياري از بيماري هاي صعب العلاج انسان كاربرد خواهد داشت.