بررسي و شناسايي شواهد تمدن جيحون در دشت درگز با استناد به فرهنگ مادي محوطه ياريم تپه (نتايج مقدماتي)

بروز تحولات كمتر شناخته شد هي اواخر هزاره ي سوم پ.م موجبات وقوع بحران بزرگ و تاثير گذاري را در فلات ايران فراهم م ي آوردكه منجر به فروپاشي گسترد هي فرهنگي و توقف روند رو به رشد تمدن شهري در منطقه ي وسيعي از شرق فلات ايران، آسياي ميانه ياد كرد هاند.ظاهرا از دل اين دگرگوني ها كه منجر به فروپاشي و « انحتاط » تا دره ي سند مي شود. كه از آن اصطلاحا به دوره ي انحطاط گسترده ي فرهنگي در استقرارهاي شهري ميان هي عصر مفرغ مي شود، بنيان، فرهنگي نوين، در شرق فلات با كانون آسياي شناخته مي شود. اين فرهنگ نوظهور دامنه ي وسيعي از سرزمين هاي BMAC ميانه گزارده مي شود كه با نام جيحون يا اصطلاحا شرقي فلات و حواشي آن را، از بلندي هاي هندوكش تا سواحل مكران و حاشيه ي شرقي كوير مركزي ايران تا دشت هاي پست و خشك قزل و قره قوم در جنوب سيبري را در بر م يگيرد. علارغم پژوهش هاي روشمند و صد البته مستمري كه در آن سوي مرزهاي شمال شرقي ايران در جمهور يهاي استقلال يافته شوروي سابق و افغانستان صورت گرفته است در اين سوي مرزها پژوهش هاي باستان شناختي در اين خصوص، صرفا محدود مي شود به يكي دو مورد بررسي وگمانه زني مقدماتي در مساحت و تيراژي پايين، كه در دهه ي اخير به انجام رسيده است. اساسا اين پژوه شها نيز به جهت عدم استمرار و پيوستگي لازم، كاست يها و نواقص فراواني دارند. بنابراين با توجه به نواقص موجود و عدم شناخت كافي اين فرهنگ در اين سوي مرزها، دشت درگز كه موقعيتي منحصر به فرد در خصوص ارايه ي چهره اي روشن از وضعيت فرهنگ جيحون در گستره ي ايراني آن دارد به عنوان نقطه ي هدف انتخاب گرديد. اين دشت به واسطه ي واقع شدن دركانون اصلي شك لگيري اين فرهنگ و به طور مشخص قرار گيري در حد فاصل مرز نيمه ي شرقي به عنوان كانون زايش و شكوفايي و نيمه ي غربي و كمتر شناخته شد هي آن، جايگاه ممتاري دارد. پژوه شهاي پيشين در دشت درگز مويد آن است ياريم تپه به عنوان مكان مركزي اين دشت در راس نظام سطح بندي در تمام طول استقرار پيش از تاريخي خود به2 هكتار / ويژه در دوره ي مفرغ جديد قرار داشته است. علاه بر آن وسيع ترين استقرار پيش از تاريخي ياريم تپه نيز با وسعتي بالغ بر 5 متعلق به فرهنگ جيحوني است بنابراين گزينه اي مناسب به منظور واكاوي و شناخت صحيح در حوز هي ايراني اين فرهنگ محسوب مي شود.حجم انبوه و تنوع بالاي يافته هاي سفالي متعلق به اين دوره در ياريم تپه امكان مناسبي را براي شناخت بيشتر اين فرهنگ با طبقه بندي و گونه شناسي ظروف سفالي و ارايه جمع بندي اي از سبك هاي موجود در قالب فازهاي شناخته شده ي اين فرهنگ فراهم مي آور كه در اين پژوهش به آن م يپردازيم.