مطالعه تجمع، انتقال مجدد و شاخص برداشت ماده خشك و نيتروژن لاين‎هاي جديد داخلي و ارقام وارداتي گندم آبي در منطقه گرگان

Study of accumulation, remobilization and harvest index of dry matter and nitrogen content of new local and imported wheat cultivars in Gorgan region

به‌منظور مطالعه تجمع، انتقال مجدد و شاخص برداشت ماده خشك و نيتروژن ارقام گندم نان، آزمايشي در سال زراعي 95-1394 در منطقه گرگان در شرايط مطلوب انجام شد. ارقام شامل پنج ژنوتيپ گندم داخلي به ‌نام‌هاي گنبد، N-87-20، N-91-8، N-91-9 وN-91-17، پنج ژنوتيپ گندم وارداتي به نام‌هاي Tiger، Natasa، Radia، Nogal و Symonida و رقم مرواريد به‌عنوان شاهد (رايج منطقه) بودند. آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. نمونه‌برداري¬ها در دو مرحله گرده¬افشاني و رسيدگي فيزيولوژيك انجام شد. بر اساس نتايج، ميانگين غلظت نيتروژن برگ و ساقه ‌در مرحله گرده¬افشاني و برگ، ساقه‌ و دانه در مرحله رسيدگي فيزيولوژيك به‌ترتيب 593/2، 349/1، 260/1، 6050/0 و 357/2 درصد محاسبه شد. شاخص برداشت ماده خشك تحت ‌تأثير رقم قرار گرفت (با ميانگين 71/41 درصد). ميانگين انتقال مجدد ماده خشك 06/34 درصد محاسبه شد كه تحت‌ تأثير رقم قرار داشت. همچنين، نتايج نشان داد كه 13/65 درصد از مقدار نيتروژن مورد نياز براي رشد دانه از طريق انتقال مجدد نيتروژن از كل اندام‌هاي رويشي، قبل از مرحله گرده‌افشاني تأمين شد. در بين اندام‌هاي مختلف، برگ‌ها با انتقال مجدد نيتروژن 57/79 درصد مهم‌ترين منابع تأمين‌كننده نيتروژن دانه بودند. پس از برگ ها، ساقه نيز با انتقال مجدد نيتروژن به ميزان 22/67 درصد، نقش قابل توجهي در تأمين نيتروژن دانه داشت. طبق نتايج غلظت نيتروژن برگ‌ها و ساقه‌ها با گذشت زمان از مرحله گرده‌افشاني تا رسيدگي فيزيولوژيك به‌ترتيب 49 و 45 درصد كاهش يافت. متوسط شاخص برداشت نيتروژن 32/59 درصد بود كه تحت‌ تأثير رقم قرار گرفت. همچنين، مقدار نيتروژن جذب‌شده در اندام‌هاي رويشي به‌خصوص در برگ‌ها با عملكرد دانه و نيتروژن دانه همبستگي مثبت و معني‌داري نشان داد.

In order to study the accumulation, remobilization and harvest index of dry matter and nitrogen content of bread wheat cultivars, an experiment was conducted in Gorgan region in 2013-2014 in normal conditions. The cultivars consisted of five native genotypes Gonbad, N-87-20, N-91-8, N-91-9 and N-91-17, five imported wheat genotypes Tiger, Natasa, Radia, Nogal and Symonida, and cultivar of Morvarid as a control (commonly grown cultivar). The experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications. Sampling was carried out in two stages of anthesis and physiological maturity. Based on the results, average nitrogen concentration of leaf and stem at anthesis stage and leaf, stem and seed at the physiological maturity stage was 2.593, 1.349, 1.260, 0.6050 and 2.357%, respectively. The harvest index of dry matter was affected by the cultivar (average of 71.71%). The average of dry matter remobilization was calculated by 34.06%, which was affected by the cultivar. Also, the results showed that 65.13% of nitrogen required for seed growth was obtained through nitrogen remobilization from whole vegetative organs before the anthesis stage. Among different organs, the leaves with nitrogen remobilization of 79.57% were the most important sources of grain nitrogen supply. After the leaves, the shoot with nitrogen remobilization by 67.22% had a significant role in grain nitrogen supply. According to the results, nitrogen concentration of leaves and stems decreased by 49% and 45% from the anthesis stage to physiological maturity. The average nitrogen harvest index was 59.32%, which was influenced by the cultivar. Also, the amount of nitrogen absorbed in vegetative organs, especially in leaves, showed a positive and significant correlation with grain yield and nitrogen fertilizer.