بررسي چرايي شكل‌گيري قيام 19 بهمن 1330 خورشيدي سيستان

قيام 19 بهمن 1330 خورشيدي سيستان يكي از مهم‌ترين قيام‌هاي مردمي تاريخ سياسي معاصر سيستان است. گذشتۀ تاريخي مردم سيستان حكايت از آن دارد كه سيستانيان هيچ‌گاه زير بار ظلم استكبار و استعمار نرفته‌اند. از مبارزه و استقامت سيستانيان دربرابرِ ضحاك گرفته تا بيگانه‌ستيزي ايشان در قيام يعقوب ليث صفار سيستاني، از قيام 19بهمن 1330 زابل گرفته تا حضور دليرمردان سيستاني در هشت سال دفاع مقدس و... ثابت مي‌شود كه اگر خطري به مرزهاي ايران چه در غرب و چه جنوب هم تحميل شود، سيستاني در شرق آرام نخواهد نشست و با نثار جان و مال خويش به اداي دِين دربرابر ارزش‌هاي هم‌وطنانش مي‌پردازد. قيام 19 بهمن 1330 كه هم‌زمان با انتخاب‌هاي دورۀ هفدهم مجلس شوراي ملي بود، در شرايطي در سيستان رخ داد كه ۱۶ دوره انتخابات فرمايشي بدون نگاه به رأي و نظر مردم انجام شده بود و درخلالِ اين دوره‌ها اشخاصي از خاندان خزيمه علم، كه كارگزاران نظامي استبدادي همراه با سياست‌هاي استعماري بودند، از حوزۀ انتخابيۀ سيستان به مجلس راه يافتند. در وضعيتي كه در كلِ كشور با حضور دكتر محمد مصدق و آيت‌الله كاشاني فضاي بازِ سياسي ايجاد شده بود، سيستاني‌ها دل به وضعيت جديد بسته بودند كه شايد بتوانند در داشتن حق تعيين سرنوشت سياسي خويش نقش ايفا كنند و از مسير انتخابات و فضاي بازِ سياسي نسبي كه ايجاد شده بود بتوانند نمايندۀ واقعي خود را روانۀ مجلس كنند و از اين طريق به بيان دردها و مطالبات خويش بپردازند. مقالۀ پيشِ‌رو چرايي قيام مردم سيستان را در 19 بهمن 1330 خورشيدي بررسي مي‌كند و اين پرسش را مطرح مي‌كند كه دلايل شكل‌گيري اين قيام چيست؟ فرضيۀ مقاله اين است كه نظام استبدادي و كارگزاران آن كه خاندان خزيمه علم بودند، از دلايل مهمِ شكل‌گيري قيامِ 19 بهمن 1330 هستند.