بررسي پوشاك مردم شرق ايران در آثار سفرنامه‌نويسان عصر قاجار

فرهنگ كليت پيوسته‌اي از ارزش‌ها، اعتقادات، آداب‌ و سنن، گرايش‌ها و انديشه‌ها، و نيز عناصر سازنده و شكل‌دهندۀ شخصيت، اخلاق و اعمال هر قوم و ملتي است. جامعۀ ايران دورۀ قاجار، جامعه‌اي سنت‌گرا و مذهبي با فرهنگ و آداب و رسوم كهن ايراني بود. اين آداب و رسوم در آيينۀ سفرنامه‌هاي بسياري از سياحان و سفرنامه‌نويسان خارجي كه در نتيجۀ مناسبات سياسي و روابط گسترده به ايران سفركرده‌اند، منعكس شده است. در اين سفرنامه‌ها، مباحث فرهنگي چون پوشاك مورد توجه قرار گرفته است. افزون بر اين، با سفرهاي شاهان و شاهزادگان قاجار به كشورهاي اروپايي موجبات آشنايي آنان با مظاهر پيشرفت تمدن غربي فراهم شد؛ بنابراين بهره‌گيري از اين تحولات ارمغان سفرهاي شاهان و درباريان به جامعۀ ايران قاجار بود. پژوهش حاضر به روش توصيفي-تحليلي با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و اسناد آرشيوي انجام شده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نواحي شرق ايران ازجمله خراسان و سيستان از نخستين مناطقي بود كه درجريانِ رقابت‌هاي استعماري بر سر تسلط به هند به‌عنوان گذرگاه دسترسي به اين سرزمين اهميت خاصي يافت. در راستاي اين اهداف در دهۀ اول قرن نوزدهم ماموران و نمايندگان سياسي به‌منظوركسب اطلاعات به نواحي شرق ايران فرستاده شدند. سفرنامه‌هاي اين گروه از سياحان مشحون از اطلاعات فرهنگي بي‌نظيري به‌ويژه در زمينۀ پوشاك است. علاوه‌براين در اين سفرنامه‌ها به‌وضوح مي‌توان ريشه‌هاي فقر و تنگدستي مردم شرق ايران به‌دليل دوري ازمركز و پايتخت دولت قاجار و سختگيري‌هاي حكام محلي را مشاهده كرد.