ساماندهي محلات قديمي با رويكرد پايداري اجتماعي ( نمونه موردي: محله چهارمردان قم)

لزوم توجه به بافت‌هاي قديمي شهري، در نتيجه‌ي رشد روزافزون جمعيت شهرنشين و مطرح شدن مسأله كمبود زمين، برجسته مي‌شود. با طراحي شهرها و محلات مسكوني جديد كه در آن‌ها حس‌تعلق به مكان و هويت محلي وجود ندارد و از دست رفتن هويت عميق بافت‌هاي قديمي و رو به فرسودگي نهادن آن‌ها با وجود جاي دادن جمعيتي زياد، بهترين راه‌حل، رسيدگي و سروسامان دادن به اين بافت‌ها است. توجه به ساماندهي بافت‌هاي قديمي با اتخاذ رويكردي كه ضمن مرمت و رفع فرسودگي كالبدي و عملكردي بافت‌هاي مذكور، با ملحوظ داشتن ابعاد اجتماعي، باعث تداوم و پايدار شدن اين بافت‌ها شود و هويت قديمي و ارزشمندشان را به آن‌ها بازگرداند، امري ضروري است. لذا در اين مقاله از راه حل‌هاي مرتبط با بعد اجتماعي توسعه پايدار جهت رفع نابساماني‌هاي محلات قديمي استفاده شده‌است و بعد از ارائه مفاهيم و معاني مرتبط با موضوع و مرور ديدگاه انديشمندان درباره بعد اجتماعي توسعه پايدار، مؤلفه‌هاي كيفيت زندگي، مشاركت و سرمايه اجتماعي به عنوان چارچوبي براي ارزيابي پايداري اجتماعي ارائه شده‌‌است. نتايج ناشي از بررسي‌ها نشان داد كه معيارهايي مانند حس‌تعلق به محله، امنيت و هويت محلي باعث بافت اجتماعي قوي محله شده‌است و برعكس به دليل عدم وجود امكانات تفريحي، فضاي سبز، امكانات ورزشي ، كيفيت زندگي در اين محله در سطح پاييني قرار دارد، هم‌چنين مشاركت منحصر به روابط دوستانه بين ساكنين و ياري رساندن آنان در حل مشكلات اهالي و هم‌چنين در برگزاري مراسمات مذهبي مي‌شود. در انتها پيشنهاداتي در راستاي دستيابي به سطح مطلوب مولفه‌هاي مورد ارزيابي ارائه شد، از جمله ايجاد حياط‌هاي شهري به عنوان مكان‌هاي نيمه‌عمومي جهت افزايش تعاملات اجتماعي، ايجاد فضاهاي سبز در مكان‌هاي بلااستفاده و متروكه و مخروبه در بافت، درنظرگرفتن مكان‌هايي براي گردهم‌آيي و تشكل‌هاي محلي، و ديگر اقداماتي از اين قبيل كه به تقويت عوامل مولد پايداري اجتماعي موجود در محله مي‌انجامد.