موانع و فرصتهاي ايران و جهان عرب در مسئله جهاني شدن

گرچه در نگاه اول ، ممكن است جهان عرب و ايران در مسئله جهاني شدن با موانع متعددي مواجه شوند اما اگر اين دو تمدن بتوانند با ابتناء به تقريب تمدني، فرهنگي و مذهبي، اختلافات خود را به حداقل برسانند مي توانند از عرصه جهاني شدن به بهترين نحو براي ابراز وجودي خويش استفاده كنند. اين مسئله از آنجا اهميت دارد كه « جهان عرب و ايران» واژه اي است كه مي توان از آن برداشتهاي چند وجهي داشت؛ نخست مي توان به فرهنگ و تمدن كهن و پر بار آنها اشاره نمود. دوم اينكه آنرا مي توان گستره جغرافيايي بزرگي تعبير نمود كه فرهنگ و تمدن اسلام ، هم اكنون نيز در آن جاري است. سوم آموزه هاي فرهنگي و ادبي تازه و نويني است كه با كمك گرفتن از پيشينه سترگ فرهنگ و تمدن ايراني – اسلامي مي توان جامعه امروز را بهتر ، اخلاقي تر ،زيباتر و مدرن تركرد. از طرفي«جهاني‏شدن» به عنوان يك پديده نسبتا جديد، دغدغه فكري زمانه است. دغدغه بودن اين مقوله ناشي از چالش‏هاي فكري و هويّتي اين پديده است. آثار و پيامدهاي جهاني‏سازي در عرصه‏ها و حوزه‏هاي اصلي حيات اجتماعي انسان سياست، اقتصاد و فرهنگ با محورهاي مثبت و منفي همراهند و همين امر موجب مي‏گردد كه داوري مطلق‏انگارانه، سياه و سفيد دانستن مطلق آن ، سطحي‏انگارانه جلوه كند. دو رويه بودن جهاني‏شدن از سويي، ناشي از بُعد فنّاورانه آن مي‏باشد و از سوي ديگر، در ماهيت ايدئولوژيك آن ريشه دارد. جهاني‏شدن با استفاده از فنّاوري ارتباطي، ميان پديده‏هاي بومي و جهاني پيوند مي‏زند، ايده‏ها و هنجارهاي بومي را جهانگير مي‏سازد و از طريق تعميم‏سازي فرهنگي و ارزشي به استحاله و تخريب تمايزها و تفاوت‏هاي بومي و محلي مي‏انجامد. با عنايت به مطالب فوق مي توان اذعان نمود كه جهاني شدن پديده اي متكثر و چند بعدي است كه كشورهاي گوناگون جنوب و شمال، توسعه نيافته و پيشرفته، به مراتب گوناگوني متأثر از روند آن مي باشند. همچنين اين فرايند در بردارنده فرصتها و چالشها براي همه كشورهاست.از اين جهت اگر در مسئله جهاني شدن، بر مهمترين خصيصه ها و نقاط عطف تمدني ايران و جهان عرب تكيه شود، نه تنها مي توان موانع جهاني شدن را به فرصت تبديل كرد بلكه فرصتهايي مستقل به دست خواهد آمد كه با استناد بدان، بدون شك ايران و جهان عرب توان به چالش كشاندن گفتمانهاي فرهنگي رايج در غرب و شرق را خواهد داشت. بنابر اين مي توان گفت در مسئله جهاني شدن، هر چند كشورهاي پيشرفته مي توانند نقشي فعالتر و مؤثرتر داشته باشند، اما هرگز به معناي آن نيست كه آنان در حاشيه امن قرار دارند و تنها داراي فرصت مي باشند. جهاني شدن روندي فراگير و در حال پيشرفت است، همه فرهنگ ها را به نقد مي كشد و به چالش مي طلبد. جهاني شدن از جمله پيامدهاي مدرنيته است و تجدد به عنوان دستاوردي بشري متعلق به فرهنگ و تمدني خاص نيست. جهان متأثر از مدرنيته، در حال دگرگوني و دگرديسي است و هيچ كشوري استثناء نيست. در اين مقاله با توجه به آثار و پيامدهاي جهاني‏شدن براي جوامع بشري ،چالش‏ها و فرصتهاي ايران و جهان عرب يه عنوان حاملان تمدن اسلامي، در زمينه هاي مختلف مورد بررسي قرار مي گيرند. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه مي توان با تكيه بر تمدن پيشين و درخشان ، هنر و معماري در جهان اسلام و ايران، همگرايي با تأكيد بر توانمندي جهان اسلام ، واضع نخستين قوانين حقوق بشري ، داشتن شعراي نامدار و جهاني از قبيل مولوي ، سعدي و حافظ ، داشتن نقش محوري در همگرايي منطقه اي ، تجهيز به روشهاي اجتهادي و خرد گرا، داشتن خرده فرهنگ هاي قومي با اهميت، به عنوان نمايشگاه هويتهاي ريز و متنوع براي جهانيان ، تعريف و تمجيد هويت و فرهنگ ايراني، اسلامي در كلام بزرگان غربي از جمله ميشل فوكو ، تعاليم ناب ،فطري و متساهل مذهب اسلام و همچنين با تكيه بر اعتقادات و هويت سازگار و كامل تشيع ايراني به عنوان گزينه سوم و اصلي براي برون رفت از بحران معنويت و هويت جهان شرق و عرب و غرب و بالاخره تلازم و همسازي ظهور منجي و جهاني شدن راستين، مي تواند نقشي تأثير گذار در ميراث بشري داشته باشد و به علاوه مجهز به توانمندي هايي شود كه با تكيه بر آنها جهان عرب و اسلام را به مانند جمهوري اسلامي ايران در جايگاه شايسته قرار دهد.