تاثير همزمان تمرين هوازي و مصرف عصاره ي استويا بر حساسيت انسوليني رت هاي ديابتيك

ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﺖ ديابت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ مي باشد. به نظر مي رسد، مقاومت به انسولين يك فاكتور كليدي در پاتوژنز ديابت نوع دو مي باشد. مقاومت به انسولين به صورت پاسخ ناقص گلوكز به ميزان خاصي از انسولين تعريف مي شود. توانايي بدن براي پايين آوردن سطوح گلوكز خون در پاسخ به انسولين به عنوان حساسيت به انسولين كل بدن خوانده مي شود (Borghouts Keizer. 2000). امروزه ﻧﻘﺶ ورزش و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺴﯿﺎري بيماري ها و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ. نتايج نشان مي دهد كه تمرينات منظم هوازي حساسيت به انسولين را در ديابت نوع دو بهبود مي بخشد و سبب كنترل گليسمي بهتر در بيماران مي گردد. اين اثر مي تواند بيش از 72 ساعت پس از آخرين جلسه ي تمريني دوام داشته باشد (Kimberley et al. 2016). ورزش از ﻃﺮﯾﻖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺎن GLUT-4 در ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮل ﻫﺎي ﻋﻀﻼﻧﯽ (ﺳﺎزوﮐﺎر ﻏﯿﺮواﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﻮﻟﯿﻦ) سبب افزايش حساسيت به انسولين مي گردد (Borghouts Keizer. 2000). از سويي ديگر اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل و درﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎ از جمله ديابت در ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده اﺳﺖ، از جمله ي اين گياهان استويا برتوني مي باشد. ﺑﺮگﻫﺎي اﺳﺘﻮﻳﺎ داراي ديﺗﺮﭘﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮزﻳدﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ، اﯾﻦ ﮔﻠﯿﮑﻮزﯾﺪ داراي ﻋﻄﺮ و ﻃﻌﻢ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺷﮑﺮﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و رژﯾﻤﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺎﺧﺎرﯾﻦ و آﺳﭙﺎرﺗﺎم ﺑﺎﺷﺪ. در طي پژوهشي كه بر روي رت هاي اسپراگ داولي انجام شد به اثرات آنتي اكسيداني و هيپوگليسيميك استويا اشاره شد (assaei et al. 2016). با ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮﺩ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺛﺮ همزمان تمرين هوازي و ﻣﺼﺮﻑ ﺧﻮﺭﺍﮐﻲ ﻋﺼﺎﺭﻩ استويا بر حساسيت انسوليني ﺩﺭ آزمودنيهاي ﺩﻳﺎبتي، ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﺛـﺮ ﺗﻤﺮﻳﻦ هوازي ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻋﺼﺎﺭﻩ استويا بر حساسيت انسوليني رت هاي ديابتيك بود. 2- روش شناسي در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺍﺯ رت هاي ﻧﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻧﮋﺍﺩ ويستار ﮐـﻪ ﺩﺭ موسسه انستيتو پاستور كرج تكثير و پرورش يافته بود، ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ شد. حيوانات به اتاق نگهداري حيوانات دانشكده علوم پزشكي دانشگاه اروميه با ﺩﻣﺎ ﻱ ﻣﺤﻴﻄﻲ ۲ ± ۲۲ ﺩﺭﺟه ي ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮﺍﺩ، نورﮐﻨﺘﺮﻝ ﺷﺪﻩ (ﭼﺮﺧﻪ ۲۱ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺭﻭﺷﻨﺎﻳﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﮑﻲ ) ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﺎﺯﺵ ﭘﺬﻳﺮﻱ ﻫﺸﺖ ﺭﻭﺯﻩ ﺭﺍ ﻃﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﻏﺬﺍ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻭﺭﻩ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻫﺸﺘﻢ، ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺷﺐ ﻧﺎﺷﺘﺎﻳﻲ ﺗﻌﺪﺍﺩ 32 سر رت ﺑﺎ ﮐﻠﺮﻭﻓﺮﻡ ﺑﻴﻬﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﺩﺍﺧﻞ ﺻﻔﺎﻗﻲ 50 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮﻡ ﺑﻪ ﺍﺯﺍﻱ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻡ ﻭﺯﻥ ﺑﺪﻥ ﺍﺳﺘﺮﭘﺘﻮﺯﻭﺗﻮﺳﻴﻦ (ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻴﮕﻤﺎ) ﺣﻞ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﻓﺮ ﺳﻴﺘﺮﺍﺕ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. پنج ﺭﻭﺯ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﺍﺯ ﺩﻡ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﭘﺎﻧﭻ ﮐﺮﺩﻥ ﺟﻬﺖ ﺳﻨﺠﺶ ﻗﻨﺪ ﺧﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮔﻠﻮﮐﻮﻣﺘﺮ ﺧﻮﻥ ﮔﻴﺮﻱ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪ. از اين تعداد 28 سر رت ﺑﺎ دامنه ي ﻭﺯﻧﻲ 145 تا 214 ﮔﺮﻡ ﮐﻪ گلوكز خون بالاتر ازmg/dl 300 داشتند، انتخاب شدند. رت ها ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺗـﺼﺎﺩﻓﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﻣـﺴﺎﻭﻱ ﺷـﺎﻣﻞ؛ كنترل، تمرين هوازي، مصرف استويا، تركيب تمرين هوازي و استويا تقسيم شدند. ﺑﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻫـﺎﻱ ﺗﻤﺮين هوازي ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺐ تمرين هوازي و استويا به مدت شش هفته (5 روز در هفته) تمرين داده شد و به گروه مصرف استويا و تركيبي نيز در مدت زماني مشابه به ميزان 250 ميلي گرم بر وزن بدن رت ها عصاره گاواژ شد. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ اين مدت و 48 ساعت پس از آخرين جلسه ي تمريني ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮﻱ ﺧﻮﻥ براي اندازه گيري ميزان گلوكز (با استفاده از كيت پارس آزمون) و انسولين ( با استفاده از كيت Crystal Chem, USA) انجام شد. حساسيت انسولين با استفاده از شاخص QUICKI ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﻣﻮل ﻛﺎﺗﺰ و ﻫﻤﻜﺎران اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪ. ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل QUICKI ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻋﻜﺲ ﻣﺠﻤﻮع ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ گلوكز ﺧـﻮن ﺑﺮ حسب ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ دﺳﻲ ﻟﻴﺘﺮ و انسولين ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻜﺮوﻣﻮل ﺑﺮ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎشد (Katz et al. 2000). ﭘﺮﻭﺗﮑﻞ ﺗﻤﺮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻮﺩ كه ﭘﺲ ﺍﺯ اتمام ﻳﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻱ و ﺟﻬﺖ ﺁﺷنايي رت ها با تردميل (شامل 5 جلسه دويدن با سرعت 5 تا 10 متر بر دقيقه با شيب صفر درصد و به مدت 10 دقيقه)، در دو هفته اول تمرين، دويدن با سرعت 10 متر بر دقيقه و به مدت 15 دقيقه با شيب 5 درصد آغاز شد. پس از دو هفته اول، هر 2 هفته شدت و مدت فعاليت به صورت تدريجي افزايش يافت تا در دو هفته آخر رت ها با سرعت 20 متر بر دقيقه و به مدت 30 دقيقه بدوند. شيب تردميل نيز در سراسر طول دوره ثابت بود. 3- نتايج يافته ها نشان داد كه تفاوت معني داري ﺩﺭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﻧﺎﺷﺘﺎ تنها ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ تركيب تمرين هوازي با استويا در مقايسه با گروه كنترل ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍشت (010 /0 = p). بر ﺍﺳﺎﺱ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ (05 /0 p). ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﻣﻴﺰﺍﻥ حساسيت ﺍﻧـﺴﻮليني ﺩﺭ ﮔـﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭﺟﻮﺩ نداشت (05 /0 p) (ﺟﺪﻭﻝ ۱). 4- بحث و نتيجه گيري نتايج اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ شش هفته تمرين هوازي و مصرف عصاره استويا در تركيب با هم ﺑﺎﻋﺚ كاهش معني دار سطوح گلوكز در رت هاي ديابتي مي گردد، در حالي كه تمرين هوازي و استويا به تنهايي و در تركيب باهم سبب افزايش غير معني دار انسولين و حساسيت انسوليني مي شود. به طور كلي وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺪت و ﺷﺪت ﺗﻤﺮﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﻧﺴﻮﻟﯿﻦ ﺑﻪ ورزش را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗـﺮار ﻣـﯽ دﻫﺪ. برخي مطالعات ايپيدميولوژيك بيان مي كند كه شدت تمرين (شدت بالا در مقابل شدت كم تا متوسط) عامل تعيين كننده اي براي تغييرات بر روي انسولين و حساسيت به انسولين مي باشد (Mayer-Davis et al. 1998). هر چند برخي ديگر زمان كلي فعاليت ورزشي را مهم دانسته اند (Duvivier et al. 2013). بنابراين ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﯾﮑﯽ از دﻻيل عدم تغييرات معني دار انسولين و حساسيت انسوليني، عدم اﻋﻤﺎل ﺷﺪت ﺗﻤﺮﯾﻨﯽ مناسب در ﻣـﺪت زمان مطلوب در آزﻣﻮدﻧﯽ ﻫﺎي مورد پژوهش باشد. نتايج نشان داد كه عصاره ي استويا ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ غير ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻧﺎﺷﺘﺎ و افزايش غير معني دار انسولين و حساسيت انسوليني مي شود. هم چنين ﻣﺼﺮﻑ ﻋﺼﺎﺭﻩ استويا ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ هوازي ﺍﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻧﺎﺷﺘﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﻳﻦ هوازي و يا مصرف استويا ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ دارد. 5- نتيجه گيري نتايج پژوهش حاضر بهبود در سطوح گلوكز سرم و ميزان حساسيت انسوليني رت هاي ديابتيك را نشان داد، هرچند اين تغييرات از نظر آماري معني دار نبود. توضيح اينكه احتمالاً تمرين تجويزي شدت و يا حتي مدت زمان لازم براي تاثير بر انسولين و حساسيت انسوليني را نداشته است. بنابراين مطالعات بيشتري براي روشن ساختن شدت مطلوب تمرين و اثرات اضافي احتمالي تمرين بر حساسيت به انسولين مورد نياز مي باشد.