كليدواژه :
سازمان خواربار جهاني , افزايش بهره وري , بحران كمبود آب , امنيت غذايي و فقرزدايي
چكيده فارسي :
آب كه حيات همه موجودات زنده به آن وابسته است، اساس ي ترين عامل توسعه كشاورزي و توليد بيشتر غذا به شمار مي رود. به همين دليل است كه سازمان خواربار جهاني (FAO) آب را منبع اصلي امنيت غذايي معرفي مي كند. كمبود آب در بخش كشاورزي منجر به پيامدهايي از جمله افزايش حمله حشرات، افزايش آفات و بيماريهاي گياهي، افزايش شوري و در نتيجه كا هش حاصلخيزي خاك ، كاهش توليدات زراعي، دامي، باغي و همچنين كاهش توليدات در ساير حوضه هاي ديگر بخش كشاورزي شده كه همگي زمينه را براي كاهش درآمد، افزايش فقر و مهاجرت كشاورزان فراهم آورده و بعنوان چالشهايي كلي در پيش روي توسعه بخش كشاورزي مطرح هستند.
قسمت اعظم ايران در قلمرو آب و هواي خشك و نيمه خشك جهان قرار دارد و وقوع خشكسالي از ويژگي هاي اصلي آب و هواي ايران محسوب مي شود همچنين علاوه بر قلت بارندگي، نوسانات شديد آن در مقياسهاي روزانه، فصلي و سالانه از جمله خصوصياتي است كه موجب عدم اطمينان كافي نسبت به دري افت حداقل آب مورد نياز جهت مصارف كشاورزي، تغذيه جريانهاي سطحي و سفر ههاي زير زميني و مصارف انساني م يشود. از يك طرف بخش كشاورزي (به لحاظ تنوع و گستردگي فعاليت ها)، بيش از 90 درصد از كل آب مصرفي كشور را به خود اختصاص مي دهد و از طرف ديگر واقع شدن كشور در اقليم خشك و نيمه خشك و محدوديت منابع آب، و نيز با توجه به اينكه كمبود آب يك مشكل و مانع اساسي پيش روي توسعه بخش كشاورزي به حساب مي آيد، بنابراين توجه جدي به مديريت استحصال و اصلاح بهره وري از آب واستفاده برنامه ريزي شده از هر قطره ي آب را امري واجب و ضروري مي سازد.
به طوري كه امروزه شعار مصرف آب در كشاورزي، محصول بيشتر از هر قطره آب (more crop per drop) مي باشد. لذا افزايش بهره وري و نيز كارايي مصرف آب با استفاده از راهكارهاي فني (تسطيح اراضي، استفاده از سيستم آبياري تحت فشار)، مديريتي، تشكيلاتي (سازمانهاي غير دولتي،تشكل هاي مردمي) و راهكارهاي زراعي (استفاده از ارقام اصلاح شده و مقاوم به خشكي، تغيير الگوي كشت، انجام كشت مخلوط، كشت گياهان با ارزش و استفاده از سيستم كم آبياري )؛ همچنين مديريت منابع آب بمنظور مبارزه با بحران كمبود آب با استفاده از راهكارهاي كو تاه مدت نظير مديريت بهتر خاك، حفظ حاصلخيزي خاك، كنترل آفات و علفهاي هرز، آبياري گياه تنها در زمان نياز آن، آبياري دقيق و... ، و نيز راهكارهاي بلند مدت نظير احداث سدها، بندهاي انحرافي، طرح هاي آبخيزداري و ... از جمله اقدامات اصلي و ضروري مي باشد، كه در اين مقاله به تفصيل به اين راهكارها پرداخته خواهد شد.
چكيده لاتين :
Water, on which all living creatures are dependent, assumed as the basic factor in
agriculture development and increased production of foodstuff. For this reason, the
FAO has introduced water, as the main source of food security. Water scarcity in
agriculture sector has given rise to certain consequences including insects' invasion,
increased pests and diseases, more soil salinity and its lower fertility, and decreased
yield in plant and animal farming, which collectively led to hampering agricultural
development. Major parts of Iran situate in dry and semi-dry region of the world and
are characterized by frequent drought as its usual climatic features. Moreover, despite
negligible precipitation, there seem severe fluctuations in its occurrence at daily,
seasonal and annual scales which bring about uncertainties in receiving least water for
agricultural consumption, ground water infiltration and human requirements.
Agriculture sector needs more than 90% of total water requirements across the country
and hence, demands for initiatives as “Water harvesting and productivity management”
and “Planned exploitation of every drop of water” for optimal use of resources. Today,
our motto is “ More crop per drop “ that spells out for higher productivity and yield in
water consumption through technical remedies ( land leveling, pressure irrigation, etc.)
and farming ways (using improved cultivars and drought resistant, changing
cultivation pattern, mixed farming practices, and low-water needed plants) and
managerial/ institutional (NGOs, CBOs). Also, there identified other options e.g.
short-term options for better soil management in favor of soil fertility and protection,
pests and weeds control, water resource management to combat water scarcity,
improved irrigation manners in real time, etc plus long term remedies including dam
construction, diversion dams establishment, and watershed management plans are
critically important issues that are elaborated in this research.
