تحليل و اولويت بندي منابع ريسك و استراتژي هاي مديريت ريسك توليد گندم (مطالعه موردي استان خراسان رضوي)

Analysis and prioritizing risk sources and risk management strategies in wheat production: Case study of Khorasan-e-Razavi province

كشاورزي اغلب به عنوان يك بخش اقتصادي با ريسك و عدم حتميت بالا شناخته مي شود. وجود منابع ريسك و عدم حتميت هاي فراوان در بخش كشاورزي، كشاورزان را ناگزير مي سازد تا در شرايط ريسك و محيط متغير تصميم سازي نمايند. بررسي منابع گوناگون نشان مي دهد كه ريسك ها را مي توان در سه حوزه ريسك توليد، مالي و نهادي طبقه بندي نمود. برخي از مولفه هاي ريسك و عدم حتميت مربوط به فقدان بارندگي، تغييرات قيمت، فقدان نيروي كار در زمان مورد نياز، عدم دسترسي به ماشين آلات و نهاده هاي كشاورزي و تغيير در سياستهاي دولت و ديگر فاكتورهاي مشابه مي باشد. اين فاكتورها علت اصلي نوسانات شديد در آمد در بخش كشاورزي مي باشند و اغلب به سطحي از ناكارايي تخصيصي و فني بهره برداري از منابع منجر مي گردد. چنين امري لحاظ كردن ريسك در تصميمات مزرعه و شناخت استراتژي هاي مناسب براي مديريت ريسك توليد توسط زارعين را مورد تاكيد قرار مي دهد. استراتژي هاي مديريت ريسك به عنوان روشهاي كاربردي براي حذف و كاهش قسمتي از اثرات فاكتورهايي كه در كشاورزي ايجاد ريسك مي كنند تعريف شده است؛ كاهش اثرات ريسك براي فعاليتهاي زراعي، ضرورت استفاده از استراتژي هاي مديريت ريسك را نشان مي دهد. در همين راستا تحقيق حاضر با هدف شناسايي و تحليل منابع ريسك واستراتژي هاي مديريت ريسك توليد گندم در استان خراسان رضوي انجام گرفته است. اين مطالعه از نوع پيمايشي با جامعه آماري بالغ بر 19536 نفر كشاورز گندم كار استان خراسان رضوي است كه در سال زراعي 84 - 85 به كشت و كار گندم آبي اشتغال داشته اند و عمليات زراعي را تحت نظارت ناظرين گندم انجام داده اند. از بين اين جامعه، به روش نمونه گيري طبقه اي با انتساب متناسب تعداد 400 نفر انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. براي جمع آوري اطلاعات ميداني از مصاحبه و ابزار پرسشنامه استفاده شد كه پايايي آن از طريق ضريب آلفاي كرونباخ مورد تاييد قرار گرفت. نتايج حاصل از تحقيق نشان داد كه مهمترين ريسك هاي تهديد كننده توليد گندم به ترتيب اولويت شامل ريسك هاي طبيعي، اقتصادي و نهادي بودند. همچنين مهمترين استراتژي هاي به كار گرفته شده براي مقابله با آنها به ترتيب اولويت عبارت از استراتژي هاي تكنولوژيكي، مالي و اجتماعي و مهمترين ابزارهاي مديريت ريسك به ترتيب اولويت شامل بيمه توليد، سلف فروشي و قراردادهاي قيمت حداقل بوده اند.

Agriculture is always recognized as an economic sector bearing serious risks and uncertainties. Existence of risk sourced and deficiencies has made farmers decide under tough and challenging conditions. Examination of various resources illustrate that risks could be categorized under production, financial and organization scales. Certain risk and uncertainty components are linked to poor precipitation, price fluctuation, lack of manpower, poor access to machinery and inputs, and policy variations, etc. These factors underlie the main fluctuations of income in agriculture and occasionally bring about undue allocation and exploitation of existing resources. This will require considering risks of decision-making and identification of due strategies in production risk management by farmers. Risk management strategies are attributed as applied methodologies for elimination or reduction of partial impacts of factors that generate risks in agriculture activities. Reduction of risk impacts justifies the need for application of risk management strategies in agriculture. To this end, the current research aims at identifying and analyzing risk sources and related management strategies of wheat production in Khorasan-e-Razvi province. This study uses survey method supported by a statistical population of 19536 wheat farmers in 2005-06. 400 farmers were selected via stratified random sampling methods whose reliability was checked through Cronbach’s alpha. Findings reveal that the most important risks threatening wheat production are including natural, economic and organizational ones. Also, the key strategies employed to tackle with the risks are encompassing technological, financial, social types, and the risk management tools would include production insurance, wholesaling and low-price agreements conclusion.