ارزيابي استراتژي مديريت رواناب در اراضي نيمه خشك و لسي در استان گلستان م

امروزه آب اساس توسعه اقتصادي و اجتماعي جوامع بشري بوده و براي حفظ سلامت اكوسيستم ها بسيار ضروري مي باشد. مديريت منابع آب در اكثر مناطق ايران بويژه مناطق خشك و نيمه خشك فرايندي بسيار لازم بوده و مي تواند پايگاهي براي توسعه پايدار، كاهش فقر و حفظ سلامت آبخيز ها باشد. متاسفانه در سالهاي اخير پديده هايي چون سيلاب و خشكسالي مناطق بسيار ارزشمند لسي و نيمه خشك استان گلستان در شمال ايران را با چالشي جدي مواجه ساخته است. در اين مناطق استراتژي مديريت رواناب با تكيه بر احداث بندهاي خاكي توسعه چشمگيري يافته و از انجايي كه ارزيابي اين استراتژي هنوز تحقق نيافته لذا در مطالعه حاضر حوضه آبخيز كال آجي با مساحتي بالغ بر 17000 هكتار و بارش متوسط ساليانه 425 ميليمتر براي انجام موضوع تحقيق انتخاب گرديد. در اين منطقه در سالهاي 1383 لغايت 1387 معاونت آبخيزداري استان گلستان در جهت مديريت روانابهاي سطحي منطقه اقدام به احداث 27 مورد بند خاكي نموده است. در تحقيق حاضر ابتدا موقعيت بندهاي خاكي با دستگاه GPS تعيين و در قدم اول نقشه موقعيت مكاني بندهاي خاكي در سيستم سامانه اطلاعات جغرافيايي GIS) ترسيم گرديد. سپس مشخصات فني بندها از قبيل ارتفاع، حجم مخزن و ... از نقشه هاي اجرايي استخراج و مشخصات آبخيز بالادست بندها نيز با كمك تصاوير ماهواره اي در سيستم GIS برآورد گرديدند. در ادامه كار با استفاده از اطلاعات بارش-رواناب مربوط به شهريور ماه سال 1389 و پرسشنامه هاي ميداني نسبت به ارزيابي استراتژي مديريت رواناب در منطقه مطالعه اقدام شد. نتايج تحقيق نشان دادند كه 92 / 6 درصد از بندهاي خاكي در كنترل و مديريت روانابها موفقيت آميز بوده و توانسته اند با مجموع حجم مخزني معادل 1212600 متر مكعب در حدود 38 درصد از حجم رواناب حاصل از واقعه رگبار انتخابي و 42 درصد از روانابهاي سطح حوضه را كنترل نمايند. همچنين بندهاي خاكي در 5 سال اخير هزينه آب مورد نياز غير شرب روستائيان و دامداران را به طور متوسط به ميزان 4 برابر كاهش داده و معيشت اقتصادي آبخيزنشينان را بهبود بخشيده اند. علاوه بر عملكردهاي مثبت فوق الذكر، بندهاي خاكي در كنترل رسوبات منطقه موثر بوده و همچنين 83 درصد از گاليهاي واقع در بالادست بندها نيز تثبيت شده اند.