آسيب شناسي و ناپايداري توسعه اجتماعي در ايران

وسعه به مثابه صفتي كه بيانگر كم‏وكيف هر جامعه و دوره تاريخي است و در حوزه‏هاي وسيع اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي در مقياس‏هاي كلان (نظام)، مياني (نهادي و سازماني) و خرد (كنشگري) قابل شناسايي و احصاء است. به رغم قوت ها و توانمندی هایی كه با خود دارد آسیب ها و مسائلی را هم همراه دارد كه آن را دچار اختلال و ناپایداری هایی می كند. این اختلال و ناپایداری در كشورهایی كه فرایند توسعه شان متاثر از جوامع دیگر و پارادایم های فكری بیرونی بوده بیشتر بوده است؛ و مهم تر اینكه این وضعیت در حوزه اجتماعی كه قلمرو توسعه اجتماعی را تشكیل می دهد نمایی بیشتری دارد. در این مقاله به چرایی غفلت از توسعه اجتماعی، ناپایداری و آسیب های آن در پرتو گفتمان های جدید و تازه ای كه در نوشته های توسعه مطرح شده اند، چون گفتمان پسا استعماری، پسا توسعه ای و توسعه جایگزین و نیز تجربه عملی و پیامدهایی كه سیاست ها و برنامه های توسعه ای از حیث اجتماعی در پی داشته اند استفاده می شود. فرض بنیادی این مقاله این است كه امر اجتماعی و به تبع آن توسعه اجتماعی مورد غفلت قرار گرفته و نگاهی تقلیل گرایانه در بحث های توسعه وجود داشته است. به گونه ای كه توسعه اجتماعی را در مقام نظر معطوف به رفاه اجتماعی در معنای حداقلی آن و از حیث سیاستی معادل با تدارك خدمات رفاهی و پاسخ به نیاز های اساسی دانسته و یا اینكه پسماند امر اقتصادی و سیاسی تلقی شده است. در ایران به رغم اینكه برنامه های توسعه بعد از انقلاب اسلامی با پسوند های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تعریف شده اند. لیكن سهم بخش اجتماعی در مقام نظر و عمل در قیاس با بخش اقتصادی در حاشیه بوده به گونه ای كه برنامه های توسعه به حوزه اقتصادی و عمرانی فرو كاهیده شده اند.