ارزيابي پخش سيلاب بر وضعيت اجتماعي واقتصادي حوزه آبخيز جهان آباد تربت جام

امروز بحث ارزيابي يك از اركان اساسي طرح ها و پروژه ها بوده كه در جوامع پيشرفته به عنوان ابزاري در جهت سنجش و ميزان اثر گذاري طرح ها و برنامه ها با توجه به اهداف منظور شده قبلي در طرح آن عمليات به شمار م ي رود. طرح ها ي آبخيزداري هم بالطبع از اين قاعده مثتثني نبوده، علي الخصوص با توجه به اهداف چند منظور گسترده جغرافي ايي و اثرات محيطي اين طرح چه در حوزه عمل (حوزه آبخيزها) و چه در خارج از حوزه و پايين دست. تاكنون متأسفانه اثرات طرح ها و پروژه هاي آبخيزداري به شكل هدفمند و كمي با توجه به پارامترهاي مهم و اساسي در برگيرنده اهداف مشخص مورد ارزيابي دقيق واقع نگرديده است. هدف از اين تحقيق وضعيت اجتماعي واقتصادي ارز ي ابي عمليات اجرايي آبخيزداري و كنترل سيلاب در محدوده مطالعاتي حوزه آبخيز جهان آباد تربت جام بود . نتا يج نشان داد آب چاهها در نتيجه اجراي 1 متر به 1 متر كاهش پيدا كرده است. با توجه به / فعاليتهاي پخش سيلاب افزايش يافته و به طور ميانگين افت ساليانه از 2 تغيير منفي گرايش مراتع اين محدوده هيچگونه افزايش درآمدي براي دامداران منطقه حاصل نشده است . ميزان افزايش محدوده هاي زراعي حفاظت شده از سيلاب كه در بالادست آنها عمليات كنترل فرسايش و رسوب و سيلاب انجام شده است ناچيز بود. همچنين اجراي پروژه بر كاهش خسارت ناشي از سيلاب به جهت در مس ير نبودن آن برا ي روستاها ي بالادست و پايين دست موثر نبود. اجراي پروژه پخش سيلاب به طور مستقيم تاثيري در ايجاد درآمد براي مردم منطقه نداشته است. اما با افزايش ذخيره نزولات موجبات افزايش منابع آبي زيرزميني شده و در طي سالهاي آبگيري تاثيراتي قابل توجه در افزايش منابع آبي منطقه داشته است. مطالعات و تحقيقات صحرايي انجام شده در حوزه و مصاحبه با معت مد ين محلي منطقه، نشان داد كه در طي سالهاي اجراي پروژه جمعيت روستاهاي جنگاه و رحيم آباد از مهاجرت فصلي برخوردار بوده و نتايج سرشماري دهه اخير نشان دهنده افزايش جمعيت هر دو ورستا مي باشد. نتايج حاصل از محاسبات در بخش توجيه اقتصادي اجراي پروژه نيز نشان داد كه ميزان درآمد قابل استحصال در پاي ان عمر مف ي د عملي ات مكا نيكي حدود 0/84 برآورد شده است كه رقم مذكور، نتيجه قابل قبولي در توجيه اقتصادي پروژه پخش سيلاب نمي باشد . در مجموع مهمترين اثرات ناشي از اجراي پروژه پخش سيلاب در پايين دست، عبارت بودند از: افزايش ذخيره نزولات و نفوذ رواناب در اثر اجراي پروژه هاي مختلف مكانيكي و در نتيجه افزايش دبي آب چاهها جهت انجام عمليات كشاورزي و باغدار ي، كاهش ميزان رسوب در پايين دست حوزه و جلوگيري از عريض شدن بستر رودخانه، كاهش تقريبي خطرات ناشي از سيلاب در اثر نفوذ رواناب در پايين دست حوزه و خروجي آن و نهايتا بهبود شرايط اكولوژيكي و اكوسيستم منطقه در پايين دست در اثر افزايش نفوذ رواناب و نيز بالا آمدن سطح سفره هاي آب زيرزميني ناشي از اجراي عمليات مكانيكي.