تئوري بنيادي افول قنات در ايران

همواره در ايران كاريز داراي نقش و جايگاه ويژه اي در اقتصاد روستايي و به ويژه توليدات كشاورزي بوده است، به گونه اي كه بنيان زيست و سكونتگاه ها را در كشور بنا نهاده است. تحولات كنوني قنات ها حاكي از جريان افول آن در فضاي جغرافيايي كشور بوده كه ساليان مديدي است استمرار دارد. در مجموع تغييرات حادث شده و تلاش هاي شناختي صورت گرفته، اين پرسش اساسي مطرح مي شود كه نظريه بنيادي توجيه كننده ي افول قنات در ايران كدام است؟ اين پژوهش به لحاظ هدف بنيادي و از حيث ماهيت و روش در زمره ي تحقيقات توصيفي – تحليلي قرار دارد. داده ها از طريق مطالعات اسنادي و مصاحبه هاي هدفمند و نيمه ساختاريافته با روستائياني در استان هاي مختلف كشور به دست آمده است. تجزيه و تحليل داده ها به كمك روش تئوري زمينه اي انجام شده است. نتايج گوياي اين است كه جريان افول كاريز در ايران متأثر از عناصر و پيشران هاي متعددي است كه به لحاظ سرمنشأ به دو دسته ي فني و فضايي تقسيم مي گردد. عوامل فضايي نيز به لحاظ مقياس، برخي از قلمرو استقرار قنوات نشأت گرفته و برخي داراي مقياس ملي و سرزميني است. در نهايت امر بايستي اذعان نمود افول قنات در ايران معلول شبكه ي درهمتنيده اي از عوامل است كه كماكان برهم كنشي در جهت زوال بيشتر قنات ها دارد.