بررسي نقش اجتماعي قنات بر امنيت و توسعه در اقليم گرم و خشك

با افزايش جمعيت و پيشرفت تمدن در ايران باستان، ايرانيان براي كاهش رقابت در محدوده رودخانه ها، چشمه ها و كوه پايه ها، دست به ابتكار جديدي زده كه از آن به عنوان كاريز يا قنات نام برده مي شود. اين اختراع كه در نوع خود در جهان بي نظير است آب را بدون مصرف هزينه و انرژي انتقال داده و دشت هاي مسطح و مستعد كشاورزي را عرصه اي براي توليد، برقراي صلح و امنيت تبديل نموده است و در حال حاضر نيز به عنوان عامل اصلي حيات در نواحي بياباني و حواشي كوير ايران مطرح بوده و شاهرگ حياتي بسياري از روستاهاي بزرگ و كوچك اين نواحي محسوب مي شود. در اين مقاله نقش اجتماعي قنات بر ايجاد امنيت، سرمايه گذاري، توليد و متعاقب آن توسعه در نواحي گسترده اي از ايران تحت اقليم گرم و خشك كه همواره با محدوديت هاي منابع آبي موجه بوده و در معرض ايجاد معضلات در هم تنيده زيست محيطي و اجتماعي مانند مهاجرت و بيابان زايي قرار دارند، مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهد كه تقويت روابط اجتماعي و رعايت حسن همجواري با ساير سكونت گاه هاي اطراف جهت رعايت حقوق قنات در عبور از مزارع و يا سكونت گاهاي انساني آن ها از يك طرف، به وجود آمدن حس اعتماد و مشاركت عمومي در بهره وري، بهره-برداري و نگه داري و همچنين تقسيم مسئوليت هاي مختلف بين خبرگان جامعه از سوي ديگر به عنوان مهم ترين عوامل تبديل قنات به سازه اجتماعي و توسعه آن جهت بهبود شرايط و غلبه بر محدوديت هاي موجود و پيش رو و تداوم صلح و امنيت در مناطق با اقليم گرم و خشك ايران زمين محسوب مي شود. بنابراين با الگو گرفتن از اين شيوه و تغيير سياست هاي حكمراني آب، با افزايش نقش افراد بومي در محافظت، نگهداري و مديريت آب مي توان ضمن جلوگيري از بروز بسياري از آسيب هاي جدي تهديد كننده منابع آب، امنيت آبي و تقويت زيرساخت هاي اجتماعي و سرمايه گذاري در اين بخش را تقويت نمود و از اين طريق موجبات برقراري صلح و آرامش و توسعه اين مناطق را فراهم آورد.