كاركرد عقل عملي در فلسفه اخلاق بوعلي

عقل عملي در فرااخلاق ابن سينا از جايگاهي محوري برخوردار است و بسياري از مسائل و مبادي اخلاق و نيز نسبت اخلاق با دانش هاي ديگر – مثل كلام- به اين عنصرِ دانشيِ مهم و مبنايي برمي گردد. بوعلي براي عقل عملي شأن ادراكي قائل است و ضمنِ اين كه حيثِ ادراكيِ عقل عملي را منحصر در يافت و رأي جزئي مي داند، آن را نظير وهم و خيالِ جزئي ياب نمي انگارد و از اين رو، با اين كه انسان و حيوان در صدور رأي جزئي براي رسيدن به عمل مشترك اند، ولي فعل انساني و حيواني – در عين تقارب ظاهري- تفاوت بنيادين دارند. اين مقاله، ضمن تعريف عقل عملي، به شأن ادراكي آن پرداخته و در پي پاسخِ اين سؤال رفته است كه در صورت پذيرشِ امكان شأنِ شناسايي براي عقل عملي، آيا عقل عملي صرفاً مدرِك جزئيات است يا امكان ادراك كليات هم براي آن متصور است. بوعلي بر شأن ادراك جزئي براي عقل عملي صحه مي گذارد و شؤونات ديگر نيز براي آن از سوي بوعلي مورد قبول واقع شده است. خادم بودن براي عقل نظري، تكميل و تطهيرِ عقل نظري، مخدوم بودن برايِ شوقيه و نزوعيه، شأن تحريكي براي صدور فعل، تدبير علاقه نفس و بدن و فرق مايزِ انسان و حيوان در صدور عمل، همگي از شؤونات عقل عملي است كه توسط بوعلي مورد شناسايي و تأكيد قرار گرفته اند.